Είναι το Αρθρο 50 της συνθήκης της Λισαβώνας που ορίζει ότι μια χώρα μπορεί να εγκαταλείψει οικειοθελώς την Ευρώπη.Η διατύπωσή του είναι αρκούντως γενικόλογη και ασαφής, εκπέμποντας την αίσθηση ότι οι συγγραφείς του μάλλον θεωρούσαν ότι δεν πρόκειται να ενεργοποιηθεί ποτέ.
Ε.Ε.: Φύγετε τώρα…Αριθμεί μόλις 250 λέξεις, αποτελείται από πέντε σύντομες παραγράφους, και πλέον γίνεται το… manual πλεύσης της Ευρώπης στα αχαρτογράφητα και ταραγμένα νερά του Brexit.
Τώρα όμως η ερμηνεία του φαίνεται πως θα γίνει το πεδίο του επόμενου μπρα ντε φερ Ευρώπης και Λονδίνου: Μέρκελ, Ολάντ και Γιούνκερ βιάζονται να τελειώνουν «εδώ και τώρα» με τους φυγάδες Βρετανούς για να αρθεί (;) η εικόνα διάλυσης της Ε.Ε. και για να κοπεί η φόρα και των υπολοίπων ευρωσκεπτικιστικών.
Στην άλλη όχθη της Μάγχης η ηγεσία του «leave», με πρώτον τον Μπόρις Τζόνσον, επιχειρεί να κερδίσει χρόνο. Δεν θέλει να ξεκινήσει τη διαδικασία του διαζυγίου με τη Βρετανία σε μειονεκτική διαπραγματευτική θέση, πριν να έχουν ξεκαθαρίσει οι εσωτερικοί -θυελλώδεις- πολιτικοί λογαριασμοί στο Λονδίνο.
Τι προβλέπει το Αρθρο 50
Πού θα οδηγήσει και ποιος θα κερδίσει σ’ αυτό το παιχνίδι με τον χρόνο;
«Οποιοδήποτε κράτος-μέλος μπορεί να αποφασίσει την αποχώρησή του από την ένωση, σε ακολουθία με τα όσα προβλέπει το σύνταγμά του», λέει το Αρθρο 50.
Και ορίζει ότι η χώρα που επιθυμεί να φύγει, με δική της πρωτοβουλία, διαπραγματεύεται μια συμφωνία αποχώρησης και, παράλληλα, το πλαίσιο της νομικής βάσης για τη μελλοντική της σχέση με την Ε.Ε. Σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή πλευρά, το άρθρο ορίζει ότι η συμφωνία που θα προκύψει από τη διαπραγμάτευση προϋποθέτει ενισχυμένη πλειοψηφία των κρατών-μελών και επικύρωση από το Ευρωκοινοβούλιο.
Πέραν αυτού του γενικού πλαισίου, η μόνη συγκεκριμένη πρόβλεψη είναι εκείνη που δίνει χρονικό περιθώριο δύο ετών για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων αποχώρησης από τη στιγμή που θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 50.
Σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας σ’ αυτό το διάστημα, το κράτος που επέλεξε την αποχώρηση φεύγει από την Ε.Ε. χωρίς πρόβλεψη νέων σχέσεων, εκτός εάν όλα τα μέλη της Ενωσης αποφασίσουν να παρατείνουν τις διαπραγματεύσεις.
«Μη δεσμευτικό» το δημοψήφισμα
Η ψήφος των βρετανών την περασμένη Πέμπτη υπέρ του Brexit δεν αναγκάζει την κυβέρνηση της χώρας να ζητήσει άμεσα ενεργοποίηση του Αρθρου 50 επειδή το δημοψήφισμα δεν έχει νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα. Αρα, και τουλάχιστον με βάση τη συνθήκη της Λισαβώνας, όσο κι εάν πιέζει πολιτικά η Ευρώπη, τον πρώτο λόγο στον χρόνο του διαζυγίου τον έχει η Βρετανία.
«Δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός που να αναγκάζει ένα κράτος να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ενωση», λέει στον Guardian ο καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ Κένεθ Αρμστρονγκ προσθέτοντας: «Το Αρθρο 50 υπάρχει για να επιτρέπει την αποχώρηση. Ομως κανένα άλλο μέρος, κράτος ή θεσμός δεν μπορεί να ενεργοποιήσει τη διαδικασία αποχώρησης πλην εκείνου που την επιζητά».
Τα… πυρηνικά όπλα και το Αρθρο 7
Η μόνη νομική δίοδος ίσως, εάν η Ε.Ε. θελήσει να φτάσει στα άκρα το παιχνίδι, θα ήταν ένα άλλο άρθρο της συνθήκης της Λισαβώνας, το Αρθρο 7. Πρόκειται για μία δίοδο όμως εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και απίθανή, τόσο νομικά όσο και πολιτικά.
Το Αρθρο 7 ορίζει ότι η ΕΕ μπορεί να αναστείλει την ιδιότητα ενός κράτους - μέλους εάν εκείνο παραβιάζει τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και του κράτους δικαίου.
Στο παρελθόν είχε γίνει συζήτηση -και πάλι όμως, ακαδημαϊκή και μόνον- για ενδεχόμενη χρήση αυτού του άρθρου κατά τις εξάρσεις των υπερεθνικιστών και ακροδεξιών της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.
Η χρήση του από την Ε.Ε. στην περίπτωση της Βρετανίας θεωρείται απίθανη καθώς, όπως λένε χαρακτηριστικά οι αναλυτές, θα ισοδυναμούσε με πυροδότηση πυρηνικού όπλου στην ευρωπαϊκή κρίση.
Το προηγούμενο της… Γροιλανδίας
Η… συμβατική, πάντως, διαδικασία προβλέπει ότι όταν -άγνωστο ακόμη πότε- ενεργοποιηθεί το Αρθρο 50, το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ θα πρέπει, με ενισχυμένη πλειοψηφία, να συμφωνήσει και να δώσει την εντολή διαπραγμάτευσης στην Κομισιόν.
Θα πρέπει να είναι μια πολύ συγκεκριμένη εντολή, με «κόκινες γραμμές» σε ό,τι αφορά τις παραχωρήσεις προς τον «φυγά» και με σαφή χρονοδιαγράμματα. Η φιλοσοφία της όλης διαδικασίας είναι τέτοια ώστε να δίνει το πάνω χέρι στην Ε.Ε. και όχι στο μέλος που αποχωρεί.
Όμως, οι διεργασίες και τα νομικά βήματα που πρέπει να γίνουν μοιάζουν βουνό. Η Βρετανία θα πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί 80.000 σελίδες συμφωνιών με την Ε.Ε, αποφασίζοντας ποιες θα διατηρήσει στη βρετανική νομοθεσία και ποιες θα εγκαταλείψει.
Ουδείς γνωρίζει πόσο διάστημα θα χρειαστεί αυτό, αλλά κυβερνητικές πηγές που επικαλούνται τα βρετανικά media κάνουν λόγο για μια διαδικασία που θα μπορούσε να απασχολεί το κοινοβούλιο της χώρας επί χρόνια.
Η ιστορία, δε, και το «δεδικασμένο», δεν βοηθούν στην συγκεκριμένη περίπτωση.
Αλλωστε, υπάρχει μόνον ένα προηγούμενο αποχώρησης από την Ε.Ε. Πρόκειται για την περίπτωση της Γροιλανδίας που αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ενωση το 1985 μετά από διαπραγματεύσεις δύο ετών. Η Γροιλανδία είχε πληθυσμό 55.000 κατοίκων και παρήγαγε ένα και μοναδικό προϊόν: Ψάρια.
αλίευση