Η Νομοθεσία Dodd – Frank του 2010 στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως ειπώθηκε στην προηγούμενη δημοσίευση, ρητώς απαγορεύει τη διάσωση των αμερικανικών τραπεζών με χρήματα των φορολογούμενων. Απαιτεί το πιστωτικό ίδρυμα, που δεν πληροί τις απαιτήσεις κεφαλαίου, ήτοι δεν είναι φερέγγυο, να τεθεί υπό εκκαθάριση, δεν διασώζεται με χρηματοδότηση της κυβέρνησης. Οι μέτοχοι του ιδρύματος και οι πιστωτές απορροφούν τις ζημιές και όχι οι φορολογούμενοι. Τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και οι διευθυντές απολύονται και τα περιουσιακά στοιχεία εκποιούνται. 
Συνεπώς, για τι είδους οραματιστές των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης- το ακούσαμε και πρόσφατα- εμείς ομιλούμε, αφού οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν ανάποδα. Πρώτα, με την επίτευξη της νομισματικής ένωσης, επειδή ήταν αδύνατον να συμφωνήσουν για μια συντονισμένη δημοσιονομική πολιτική με έναν ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Έτσι, τα κράτη θα παρέμεναν ανεξάρτητα με αυτόνομες πολιτικές κυβερνήσεις, αρνούμενα την αμοιβαία ευθύνη για κοινή οικονομική ανάπτυξη και τραπεζική ένωση, όπου θα υπήρχε ένα κοινό ταμείο-όχι των φορολογούμενων των κρατών, αλλά από συνεισφορές των ιδιωτικών τραπεζών-για επιμερισμό των πιθανών ζημιών. Όμως, για σκεφτείτε πως θα λειτουργούσαν οι ΗΠΑ, χωρίς Πρόεδρο, χωρίς Κογκρέσο, χωρίς Υπουργείο Οικονομικών, χωρίς Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό, παρά μόνο με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, το Fed;
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Η.Π.Α αναλαμβάνει την ευθύνη να χρηματοδοτήσει τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες των διαφόρων πολιτειών, ιδίως σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Λόγου χάριν, εάν η κυβέρνηση της πολιτείας της Νεβάδα βρεθεί στα πρόθυρα χρεοκοπίας, τότε η Ουάσινγκτον θα σπεύσει και μέσω του Υπουργείου Οικονομικών θα χρηματοδοτήσει την Νεβάδα για να σταθεροποιηθεί. Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση μοιράζεται με τις πολιτείες την πολιτική και οικονομική ευθύνη και υπάρχει υψηλός βαθμός ενοποιημένης αγοράς εργασίας χωρίς φραγμούς. Ο ετήσιος προϋπολογισμός των ΗΠΑ ανέρχεται στο 20% του ΑΕΠ περίπου και είναι τεράστιος σε σχέση με της Ευρωπαϊκής Ένωσης: πάνω από είκοσι φορές μεγαλύτερος του ετήσιου προϋπολογισμού της ΕΕ, που ανέρχεται στο πενιχρό 1% του ΑΕΠ της ΕΕ. Σε αριθμούς, ετήσιος προϋπολογισμός ΗΠΑ 3.600 δις δολαρίων, έναντι μόνο 160 δις ευρώ της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2017.1
Άρα, ποιος κοροϊδεύει ποιόν, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης ήταν εξ αρχής μια ουτοπία, ένα όραμα ανεκπλήρωτο, διότι τα κράτη- μέλη της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, δεν είναι συγκρίσιμα με την Νεβάδα, επειδή δεν υπάρχει ο Uncle Sam να παρέμβει για να βοηθήσει την Ελλάδα να αντιμετωπίσει μια απρόσμενη κρίση. Αντιθέτως, όταν βρέθηκε σε δυσχερή θέση οι ευρωπαϊκές αρχές αντί να την βοηθήσουν, έσπευσαν με μηχανορραφίες να την δυσφημίσουν αλλοιώνοντας το πραγματικό ύψος του ελληνικού δημοσίου χρέους. Σκοπός, η αμφίεση της ελληνικής κρίσης ως δημοσιονομική κρίση από χρηματοπιστωτική, για να διασώσουν όχι την Ελλάδα από χρεοκοπία, αλλά τις ιδιωτικές τράπεζες του πυρήνα της ζώνης του ευρώ.
Το ενιαίο νόμισμα του ευρώ συνέβαλε τα μέγιστα στην κρίση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, διότι έδωσε τη δυνατότητα υλοποίησης μιας κοινής πλατφόρμας διακίνησης των τραπεζικών καταθέσεων, γνωστά ως κεφαλαία, από την μια πλευρά στην άλλη της ζώνης του ευρώ, χωρίς τριβές και συναλλαγματικούς κινδύνους. Έτσι, αναπτύχθηκε με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους, η άνευ ελέγχου χορήγηση δανείων και κερδοσκοπικών επενδύσεων που περιέθαλπε η σαθρή αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης. Αυτή διευκόλυνε την επίτευξη τραπεζικών κερδών των χωρών οι οποίες είχαν πλεονασματικά κεφάλαια, όπως της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Το Μάαστριχτ στις διατάξεις του οποίου είναι θεμελιωμένη η νομισματική ένωση, στηρίζονταν στην υπόθεση ότι αυτή πρέπει να κρατήσει για πάντα, ες αεί. Για να ισχυροποιήσει την υπόθεση, ενώ καθόρισε σαφείς όρους για την ένταξη μιας χώρας στο ευρώ, προμελετημένα, δεν περιέλαβε καμία διάταξη για την έξοδο. Από την στιγμή λοιπόν που οι αγορές κατέληξαν να πιστεύουν ότι κανένα μέλος ποτέ δεν θα έφευγε από τη ζώνη του ευρώ και κανένα πλέον εθνικό κράτος δεν θα μπορούσε να υποτιμήσει, ο δανεισμός ήταν ασφαλής και κερδοφόρος. Συνεπώς, είναι φυσικό τα πιστωτικά ιδρύματα να αναπέμπουν τις ευχαριστίες τους στο ευρώ, διότι τα χρηματιστικά κεφάλαια μπορούσαν να επενδυθούν χωρίς κίνδυνο σε κράτη όπως η Ελλάδα, η οποία παρείχε ένα ελκυστικό πεδίο δράσης, λόγου υψηλότερου επιτοκίου δανεισμού.
Ως εκ τούτου, με την ένταξη στη ευρωζώνη σε ηλεκτρονική μορφή την 1η Ιανουαρίου 2001, η Ελλάδα αποτέλεσε έναν πόλο έλξης κερδοσκοπικών κεφαλαίων μέσω της ενιαίας πλατφόρμας του ευρώ. Τα πλεονασματικά κεφαλαία των τραπεζών του ‘σκληρού πυρήνα’ οσμίζοντας μεγαλύτερη κερδοφορία άρχισαν να εισρέουν με φανταστικούς ρυθμούς στην Ελλάδα και η πιστωτική επέκταση της χώρας έφθασε στο απόγειό της. Η δραματική πτώση των επιτοκίων και η διαφορά αποδόσεων των ελληνικών χρεογράφων σε σχέση με τα αντίστοιχα του πυρήνα ώθησε, κατεξοχήν τις Γαλλικές, Γερμανικές και τράπεζες του Benelux σε μία ξέφρενη ροή χρηματιστικού κεφαλαίου σε επενδύσεις ομολόγων, δανείων του τραπεζικού τομέα και σε απευθείας επενδύσεις.2
Το ανωτέρω εδάφιο από το αλληγορικό αριστούργημα του Frank Baum, άψογα απεικονίζει έναν αιώνα από την συγγραφή του, πως σχίστηκε το κορμί της Ελλάδας απ’ άκρη σ’ άκρη και θρυμματίστηκε ο κοινωνικός ιστός όταν ξέφυγε το τσεκούρι από τα χέρια των πολιτικών υπό την επήρεια της νέας Κίρκης, της μάγισσας των τραπεζών.
Παρότι υπήρχε κακοδιαχείριση του δημοσίου χρήματος και αναξιοκρατία επί δεκαετίες, απ’ ότι διαπιστώσαμε πριν την κορύφωση της παγκόσμιας κρίσης το 2008, η υπερβολή του δημόσιου χρέους περιορίζονταν στο ποσό των 70 δις ευρώ. Αυτή την τρύπα των 70 δις ευρώ έπρεπε να καλύψει ο καπετάνιος του στραπατσαρισμένου καραβιού της δημοσιονομικής διαχείρισης, κοινώς ονομαζόμενου «σκυλοπνίχτη», για να αποφευχθεί η συντριβή στα βράχια. Το καράβι ποτέ δεν πέρασε τον κάβο-όπως μας έλεγαν οι πολιτικοί- και η συντριβή επήλθε όταν άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου, με τη μεταβίβαση των ανεξέλεγκτων ζημιών των ‘ελληνικών’ τραπεζών στους προϋπολογισμούς του κράτους.
Οι θυελλώδεις άνεμοι του Αίολου το 2009 αύξησαν τα πιστωτικά έσοδα από 70 δις ευρώ το 2008 στα 105 δις ευρώ και έκαναν την εμφάνισή τους οι «λογαριασμοί τάξεως» οι οποίοι έθεταν τα χρηματικά ποσά των εγγυήσεων που χορηγήθηκαν στις τράπεζες από το ελληνικό δημόσιο εκτός προϋπολογισμού. Τα πιστωτικά έσοδα το 2010 σύμφωνα με την κύρωση του κρατικού προϋπολογισμού ανέρχονται στα 45 δις ευρώ 5. Όμως, το Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΣ) πάλι διαφωνεί και τα ανεβάζει στα 65 δις ευρώ.6 Διότι στον απολογισμό του οικονομικού έτους 2010 αναφέρει ότι δεν εμφανίζονται πιστωτικά έσοδα (δάνεια) ύψους 20 δις ευρώ. Τα ποσά σιγά-σιγά θα εμφανιστούν στα πιστωτικά έσοδα όχι όμως στο δημόσιο χρέος, γιατί η σχέση με το ΑΕΠ θα υπερέβαινε το 200% και οι Αρχές δεν θα είχαν μέρος να κρυφτούν.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο, επίσης, παρατηρεί ότι «οι χορηγούμενες εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου που αφορούν ανεξόφλητα υπόλοιπα δανείων διαφόρων κατηγοριών, ανέρχονται κατά την 31η Δεκεμβρίου του 2010, σύμφωνα με τον επίσημο Ισολογισμό του Κράτους, στο ποσό των 22.4 δις ευρώ… Στο ανωτέρω ποσό δεν περιλαμβάνονται, όμως, οι εγγυήσεις που χορηγήθηκαν σε ανώνυμες τραπεζικές εταιρίες βάσει των διατάξεων του ν.3723/2008… οι οποίες ανέρχονται στο ποσό των 49.609.700.000 ευρώ».7
Παρατηρείται δε, συνεχίζει το Ελεγκτικό Συνέδριο, ότι η χορήγηση των νέων εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο ύψους 49.6 δις ευρώ «έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του ν. 2322/1995 που ορίζουν ότι το ποσό των εγγυήσεων που παρέχεται μέσα στο έτος δεν μπορεί να υπερβεί το 3% των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού… Ακολούθως, διαπιστώνεται η σύσταση Λογαριασμού του Δημοσίου εκτός προϋπολογισμού, η ύπαρξη του οποίου δεν συνάδει με τη συνταγματική και δημοσιονομική ευταξία».
Ο Υπουργός Οικονομικών, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, θα απαντήσει με το αλήστου μνήμης «οι κρατικές εγγυήσεις προς τις τράπεζες που έχουν πάρει άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος είναι απεριόριστες». Εκτιμούμε ότι η δήλωση υπαινίσσεται την μη κατανόηση της σημασίας παροχής απεριόριστων δανείων με την εγγύηση του δημοσίου σε οργανισμούς που έχουν τη δύναμη να δημιουργούν χρήμα από το τίποτε, ex nihilo. Οι σύγχρονες τράπεζες δεν είναι απλοί διαμεσολαβητές που δανείζουν τις υπάρχουσες καταθέσεις των πελατών τους στους δανειολήπτες, αλλά δημιουργοί νέου χρήματος με μια απλή λογιστική εγγραφή όταν χορηγούν δάνεια. Το δάνειο έρχεται πρώτα και εν συνεχεία η πίστωση στο λογαριασμό του δανειολήπτη που ονομάζεται κατάθεση. Εάν αυτή η ταχυδακτυλουργία που το μυαλό την απωθεί γίνει κατανοητή, τότε η συζήτηση για συνταγματική και δημοσιονομική ευταξία θα είναι αντιληπτή.
Το 2011 στο λογαριασμό του δημοσίου εκτός προϋπολογισμού θα κάνουν την εμφάνισή τους, για πρώτη φορά μας ενημερώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι εγγυήσεις του δημοσίου προς τις τράπεζες της ημεδαπής. Το ποσό που εμφανίζεται ανέρχεται στα 65 δις ευρώ.8 Το ανωτέρω ποσό που χορηγήθηκε στα πιστωτικά ιδρύματα επισημαίνει το ΕΣ, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3723/2008, οφείλουν να χρησιμοποιούν το προϊόν της ρευστοποίησης των τίτλων για χορήγηση στεγαστικών δανείων και προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Όπως αναφέρθηκε αυτό απετέλεσε έναν ευσεβή πόθο.
Ωστόσο, στην κύρωση του κρατικού προϋπολογισμού 20119 αρχίζουν σιγά-σιγά να κάνουν την εμφάνιση τα αυξημένα πιστωτικά έσοδα, τα οποία ανέρχονται στα 69.5 δις ευρώ. Το Ελεγκτικό Συνέδριο εκ νέου διαφωνεί και ανεβάζει το ποσό του δανεισμού στα 97 δις ευρώ. Το σημαντικότερο μέρος του νέου δανεισμού το συνιστούν τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης που ανέρχονται στο ποσό των 41.5 δις ευρώ και με τα 31.8 δις ευρώ που διατέθηκαν το 2010 το πρόγραμμα θα σταματήσει στα 73.3 δις ευρώ. Συν τις αγορές ελληνικών ομολόγων της ΕΚΤ ύψους 45 δις ευρώ, σύνολο 118 δις ευρώ. Ο στόχος επετεύχθη. Πήρε είκοσι μήνες να ξεφορτώσουν οι τράπεζες κυρίως του πυρήνα του ευρώ, το ιδιωτικό χρέος στο «μαξιλάρι» μετατροπής σε δημόσιο που επινόησε με ραδιουργία η τρόικα.
Κλείνοντας, το δημόσιο χρέος το 2011 διαμορφώθηκε σε επίπεδο ρεκόρ των 368 δις ευρώ ή 170% ως προς το ΑΕΠ έναντι 340 δις ευρώ το 2010 ή 150% του ΑΕΠ. Γενικά, το 2011 ήταν το έτος όπου οι μάσκες των δανειστών έπεσαν, όταν ταυτόχρονα με την επιβολή των μέτρων λιτότητας του Μεσοπρόθεσμου, το πρόγραμμα συνοδεύονταν με απαιτήσεις πληρωμών τόκων που αυξάνονταν ανά έτος: 16 δις ευρώ 2011, 19 δις ευρώ 2012, 23 δις ευρώ 2013, 27 δις ευρώ 2014 και 31 δις ευρώ το 2015.10 Ούτε επί βαυαροκρατίας οι τόκοι υπερέβαιναν το ήμισυ των ετήσιων εσόδων του κράτους. Το Μεσοπρόθεσμο απέτυχε και μέσα σε δύο μήνες σύγχυσης τα σχέδια άλλαξαν. Η τρόικα σοφίστηκε ένα πιο πανούργο πρόγραμμα επιμηκύνοντας το βασανιστήριο της χώρας μας.
*Former Senior Financial Analyst at Bank of Canada
Πηγές
1 United States Budget, Executive Office of the President, & EU Budget, European Commission.
2 Στον νομισματικό τομέα, ξεχωρίζουν η εξαγορά της Εμπορικής τράπεζας από την Credit Agricole και Γενικής Τράπεζας από την Societe General, ενώ στον πραγματικό, ΟΤΕ, Αερολιμένας Αθηνών κ.α.
3 Ελληνική Στατιστική Αρχή, και Τράπεζα της Ελλάδος, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας.
4 Frank Baum, The Wonderful Wizard of Oz (Φρανκ Μπάουμ, Ο Θαυμαστός Μάγος του Οζ), κεφ. 5. « Τhe rescue of the Tin Woodman (Η διάσωση του Τενεκεδένιου Ξυλοκόπου)». Classics of Children’s Literature, edited by Griffith & C. Frey, University of Washington, Prentice Hall, 1996.
5 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 236, Νόμος υπ’ αριθ. 3813, 28 -12- 2009.
6 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους για το έτος 2010.
7 Ό.π., Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου 2010, σελ. 63. Η κατανομή των € 49.6 δις εγγυήσεων στις τράπεζες έχει ως εξής: Alpha € 10.5 δις, Eurobank € 12.5 δις, Proton € 150 εκατ., Αγροτική Τράπεζα € 4.7 δις, Εθνική Τράπεζα € 13.4 δις , Τράπεζα Αττικής € 215 εκατ., και Τράπεζα Πειραιώς € 8.2 δις.
8 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους για το έτος 2011.
9 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 220, Νόμος υπ’ αριθ. 3906, 23-12-2010.
10 Σχέδιο νόμου « Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015».
Πηγή: NewEconomy
Σπύρος Λαβδιώτης: Σχετικά με τον Συντάκτη
Η αντίθεση με τις ΗΠΑ
Είναι ειρωνικό, την ίδια χρονική στιγμή που οι Αμερικανοί απαλλάσσονταν από τον εφιάλτη του ‘too big to fail’, η ελληνική ηγεσία με την προτροπή της τρόικα έκανε διαμετρικως το αντίθετο. Αποφάσισε να σώσει τις τράπεζες και το ευρώ και να χρεοκοπήσει τον ελληνικό λαό. Ο παραλογισμός της φράσης «παρέχοντας κεφάλαιο στις τράπεζες εφόσον χρειαστεί», της απεριόριστης κεφαλαιακής ενίσχυσης από ένα κράτος χωρίς δικό του νόμισμα και υπερβολικό δημόσιο χρέος είναι αυτό- καταστροφικός. Πόσο μάλλον, όταν το νομισματικό σύστημα του ευρώ με τις χαλαρές απαιτήσεις κεφαλαίου της Βασιλείας ΙΙ είναι σαν ένα «βαρέλι χωρίς πάτο». Αυτό δείχνει πλην την πλεκτάνη και την ηθική σήψη, και περιφρόνηση των δεινών που θα υποστεί η ελληνική κοινωνία.Συνεπώς, για τι είδους οραματιστές των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης- το ακούσαμε και πρόσφατα- εμείς ομιλούμε, αφού οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν ανάποδα. Πρώτα, με την επίτευξη της νομισματικής ένωσης, επειδή ήταν αδύνατον να συμφωνήσουν για μια συντονισμένη δημοσιονομική πολιτική με έναν ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Έτσι, τα κράτη θα παρέμεναν ανεξάρτητα με αυτόνομες πολιτικές κυβερνήσεις, αρνούμενα την αμοιβαία ευθύνη για κοινή οικονομική ανάπτυξη και τραπεζική ένωση, όπου θα υπήρχε ένα κοινό ταμείο-όχι των φορολογούμενων των κρατών, αλλά από συνεισφορές των ιδιωτικών τραπεζών-για επιμερισμό των πιθανών ζημιών. Όμως, για σκεφτείτε πως θα λειτουργούσαν οι ΗΠΑ, χωρίς Πρόεδρο, χωρίς Κογκρέσο, χωρίς Υπουργείο Οικονομικών, χωρίς Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό, παρά μόνο με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, το Fed;
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Η.Π.Α αναλαμβάνει την ευθύνη να χρηματοδοτήσει τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες των διαφόρων πολιτειών, ιδίως σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Λόγου χάριν, εάν η κυβέρνηση της πολιτείας της Νεβάδα βρεθεί στα πρόθυρα χρεοκοπίας, τότε η Ουάσινγκτον θα σπεύσει και μέσω του Υπουργείου Οικονομικών θα χρηματοδοτήσει την Νεβάδα για να σταθεροποιηθεί. Η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση μοιράζεται με τις πολιτείες την πολιτική και οικονομική ευθύνη και υπάρχει υψηλός βαθμός ενοποιημένης αγοράς εργασίας χωρίς φραγμούς. Ο ετήσιος προϋπολογισμός των ΗΠΑ ανέρχεται στο 20% του ΑΕΠ περίπου και είναι τεράστιος σε σχέση με της Ευρωπαϊκής Ένωσης: πάνω από είκοσι φορές μεγαλύτερος του ετήσιου προϋπολογισμού της ΕΕ, που ανέρχεται στο πενιχρό 1% του ΑΕΠ της ΕΕ. Σε αριθμούς, ετήσιος προϋπολογισμός ΗΠΑ 3.600 δις δολαρίων, έναντι μόνο 160 δις ευρώ της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2017.1
Άρα, ποιος κοροϊδεύει ποιόν, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης ήταν εξ αρχής μια ουτοπία, ένα όραμα ανεκπλήρωτο, διότι τα κράτη- μέλη της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, δεν είναι συγκρίσιμα με την Νεβάδα, επειδή δεν υπάρχει ο Uncle Sam να παρέμβει για να βοηθήσει την Ελλάδα να αντιμετωπίσει μια απρόσμενη κρίση. Αντιθέτως, όταν βρέθηκε σε δυσχερή θέση οι ευρωπαϊκές αρχές αντί να την βοηθήσουν, έσπευσαν με μηχανορραφίες να την δυσφημίσουν αλλοιώνοντας το πραγματικό ύψος του ελληνικού δημοσίου χρέους. Σκοπός, η αμφίεση της ελληνικής κρίσης ως δημοσιονομική κρίση από χρηματοπιστωτική, για να διασώσουν όχι την Ελλάδα από χρεοκοπία, αλλά τις ιδιωτικές τράπεζες του πυρήνα της ζώνης του ευρώ.
Οι «αδυναμίες» του Μάαστριχ
Ο λόγος, η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν ένα απρόσμενο γεγονός και η κατάρρευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος συμπαρέσυρε τις ‘ελληνικές’ τράπεζες, οι οποίες ήταν υπερβολικά δανεισμένες και εκτεθειμένες σε δάνεια και επενδύσεις υψηλού κινδύνου και εκτός της ελληνικής επικράτειας, ιδίως στα Βαλκάνια. Από την άλλη, οι γαλλικές και γερμανικές τράπεζες ήταν εκτεθειμένες σε κερδοσκοπικές αγορές ελληνικών ομολόγων και δανειοδότηση των εγχώριων τραπεζών. Το φυσιολογικό ερώτημα είναι, που οφείλεται το τόσο μεγάλο ενδιαφέρον των τραπεζών του πυρήνα της ευρωζώνης να έχουν επενδύσεις άνω των 100 δις ευρώ σε ελληνικά χρεόγραφα και βραχυπρόθεσμο δανεισμό στις τράπεζες μας;Το ενιαίο νόμισμα του ευρώ συνέβαλε τα μέγιστα στην κρίση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, διότι έδωσε τη δυνατότητα υλοποίησης μιας κοινής πλατφόρμας διακίνησης των τραπεζικών καταθέσεων, γνωστά ως κεφαλαία, από την μια πλευρά στην άλλη της ζώνης του ευρώ, χωρίς τριβές και συναλλαγματικούς κινδύνους. Έτσι, αναπτύχθηκε με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους, η άνευ ελέγχου χορήγηση δανείων και κερδοσκοπικών επενδύσεων που περιέθαλπε η σαθρή αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης. Αυτή διευκόλυνε την επίτευξη τραπεζικών κερδών των χωρών οι οποίες είχαν πλεονασματικά κεφάλαια, όπως της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Το Μάαστριχτ στις διατάξεις του οποίου είναι θεμελιωμένη η νομισματική ένωση, στηρίζονταν στην υπόθεση ότι αυτή πρέπει να κρατήσει για πάντα, ες αεί. Για να ισχυροποιήσει την υπόθεση, ενώ καθόρισε σαφείς όρους για την ένταξη μιας χώρας στο ευρώ, προμελετημένα, δεν περιέλαβε καμία διάταξη για την έξοδο. Από την στιγμή λοιπόν που οι αγορές κατέληξαν να πιστεύουν ότι κανένα μέλος ποτέ δεν θα έφευγε από τη ζώνη του ευρώ και κανένα πλέον εθνικό κράτος δεν θα μπορούσε να υποτιμήσει, ο δανεισμός ήταν ασφαλής και κερδοφόρος. Συνεπώς, είναι φυσικό τα πιστωτικά ιδρύματα να αναπέμπουν τις ευχαριστίες τους στο ευρώ, διότι τα χρηματιστικά κεφάλαια μπορούσαν να επενδυθούν χωρίς κίνδυνο σε κράτη όπως η Ελλάδα, η οποία παρείχε ένα ελκυστικό πεδίο δράσης, λόγου υψηλότερου επιτοκίου δανεισμού.
Ως εκ τούτου, με την ένταξη στη ευρωζώνη σε ηλεκτρονική μορφή την 1η Ιανουαρίου 2001, η Ελλάδα αποτέλεσε έναν πόλο έλξης κερδοσκοπικών κεφαλαίων μέσω της ενιαίας πλατφόρμας του ευρώ. Τα πλεονασματικά κεφαλαία των τραπεζών του ‘σκληρού πυρήνα’ οσμίζοντας μεγαλύτερη κερδοφορία άρχισαν να εισρέουν με φανταστικούς ρυθμούς στην Ελλάδα και η πιστωτική επέκταση της χώρας έφθασε στο απόγειό της. Η δραματική πτώση των επιτοκίων και η διαφορά αποδόσεων των ελληνικών χρεογράφων σε σχέση με τα αντίστοιχα του πυρήνα ώθησε, κατεξοχήν τις Γαλλικές, Γερμανικές και τράπεζες του Benelux σε μία ξέφρενη ροή χρηματιστικού κεφαλαίου σε επενδύσεις ομολόγων, δανείων του τραπεζικού τομέα και σε απευθείας επενδύσεις.2
Ο άκρατος δανεισμός
Ως επακόλουθο, σχεδόν όλη η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας που επετεύχθη από τις αρχές του 2001 μέχρι το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης του 2008 οφείλεται σε δανεισμό. Η επιπόλαια ενθάρρυνση της πίστωσης με τα εορτοδάνεια, μετοχοδάνεια, θαλασσοδάνεια και η υπερβολική χορήγηση των στεγαστικών δανείων, αναπτέρωσε το σύνδρομο της επιδεικτικής κατανάλωσης και δημιούργησε μια μεγαλοπρεπή πιστωτική φούσκα. Το ΑΕΠ από 136 δις ευρώ στα τέλη 2000 αυξήθηκε στα 243 δις ευρώ τέλη 2008, ήτοι κατά 107 δις ευρώ ή 79%. Όμως, τα δάνεια των νοικοκυριών και επιχειρήσεων την ίδια χρονική περίοδο εκτινάχτηκαν από 60 δις ευρώ στα 250 δις ευρώ, ήτοι κατά 190 δις ευρώ ή 317%, μια αστρονομική αύξηση δανεισμού.3 Το δημόσιο χρέος, αντίστοιχα, αυξήθηκε από 149 δις ευρώ (109% του ΑΕΠ) στα 263 δις ευρώ το 2008, αλλά η σχέση με το ΑΕΠ παρέμεινε αμετάβλητη στο 109%. Είναι φανερό το βάπτισμα, χωρίς σχόλια, του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο χρέος από περίοπτες διεθνείς αρχές οι οποίες διακήρυτταν ότι ήρθαν για να μας σώσουν.Πως φόρτωσαν τα χρέη των τραπεζών στους φορολογούμενους
«Δούλεψα τόσο σκληρά όσο ποτέ, αλλά λίγο γνώριζα πόσο άσπλαχνος ο εχθρός μου θα μπορούσε να είναι. Αυτή [η μάγισσα των τραπεζών] έκανε το τσεκούρι να μου ξεφύγει πάλι, και έτσι έσκισα το κορμί μου απ’ άκρη σ’ άκρη.»4Το ανωτέρω εδάφιο από το αλληγορικό αριστούργημα του Frank Baum, άψογα απεικονίζει έναν αιώνα από την συγγραφή του, πως σχίστηκε το κορμί της Ελλάδας απ’ άκρη σ’ άκρη και θρυμματίστηκε ο κοινωνικός ιστός όταν ξέφυγε το τσεκούρι από τα χέρια των πολιτικών υπό την επήρεια της νέας Κίρκης, της μάγισσας των τραπεζών.
Παρότι υπήρχε κακοδιαχείριση του δημοσίου χρήματος και αναξιοκρατία επί δεκαετίες, απ’ ότι διαπιστώσαμε πριν την κορύφωση της παγκόσμιας κρίσης το 2008, η υπερβολή του δημόσιου χρέους περιορίζονταν στο ποσό των 70 δις ευρώ. Αυτή την τρύπα των 70 δις ευρώ έπρεπε να καλύψει ο καπετάνιος του στραπατσαρισμένου καραβιού της δημοσιονομικής διαχείρισης, κοινώς ονομαζόμενου «σκυλοπνίχτη», για να αποφευχθεί η συντριβή στα βράχια. Το καράβι ποτέ δεν πέρασε τον κάβο-όπως μας έλεγαν οι πολιτικοί- και η συντριβή επήλθε όταν άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου, με τη μεταβίβαση των ανεξέλεγκτων ζημιών των ‘ελληνικών’ τραπεζών στους προϋπολογισμούς του κράτους.
Οι θυελλώδεις άνεμοι του Αίολου το 2009 αύξησαν τα πιστωτικά έσοδα από 70 δις ευρώ το 2008 στα 105 δις ευρώ και έκαναν την εμφάνισή τους οι «λογαριασμοί τάξεως» οι οποίοι έθεταν τα χρηματικά ποσά των εγγυήσεων που χορηγήθηκαν στις τράπεζες από το ελληνικό δημόσιο εκτός προϋπολογισμού. Τα πιστωτικά έσοδα το 2010 σύμφωνα με την κύρωση του κρατικού προϋπολογισμού ανέρχονται στα 45 δις ευρώ 5. Όμως, το Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΣ) πάλι διαφωνεί και τα ανεβάζει στα 65 δις ευρώ.6 Διότι στον απολογισμό του οικονομικού έτους 2010 αναφέρει ότι δεν εμφανίζονται πιστωτικά έσοδα (δάνεια) ύψους 20 δις ευρώ. Τα ποσά σιγά-σιγά θα εμφανιστούν στα πιστωτικά έσοδα όχι όμως στο δημόσιο χρέος, γιατί η σχέση με το ΑΕΠ θα υπερέβαινε το 200% και οι Αρχές δεν θα είχαν μέρος να κρυφτούν.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο, επίσης, παρατηρεί ότι «οι χορηγούμενες εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου που αφορούν ανεξόφλητα υπόλοιπα δανείων διαφόρων κατηγοριών, ανέρχονται κατά την 31η Δεκεμβρίου του 2010, σύμφωνα με τον επίσημο Ισολογισμό του Κράτους, στο ποσό των 22.4 δις ευρώ… Στο ανωτέρω ποσό δεν περιλαμβάνονται, όμως, οι εγγυήσεις που χορηγήθηκαν σε ανώνυμες τραπεζικές εταιρίες βάσει των διατάξεων του ν.3723/2008… οι οποίες ανέρχονται στο ποσό των 49.609.700.000 ευρώ».7
Παρατηρείται δε, συνεχίζει το Ελεγκτικό Συνέδριο, ότι η χορήγηση των νέων εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο ύψους 49.6 δις ευρώ «έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του ν. 2322/1995 που ορίζουν ότι το ποσό των εγγυήσεων που παρέχεται μέσα στο έτος δεν μπορεί να υπερβεί το 3% των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού… Ακολούθως, διαπιστώνεται η σύσταση Λογαριασμού του Δημοσίου εκτός προϋπολογισμού, η ύπαρξη του οποίου δεν συνάδει με τη συνταγματική και δημοσιονομική ευταξία».
Ο Υπουργός Οικονομικών, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, θα απαντήσει με το αλήστου μνήμης «οι κρατικές εγγυήσεις προς τις τράπεζες που έχουν πάρει άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος είναι απεριόριστες». Εκτιμούμε ότι η δήλωση υπαινίσσεται την μη κατανόηση της σημασίας παροχής απεριόριστων δανείων με την εγγύηση του δημοσίου σε οργανισμούς που έχουν τη δύναμη να δημιουργούν χρήμα από το τίποτε, ex nihilo. Οι σύγχρονες τράπεζες δεν είναι απλοί διαμεσολαβητές που δανείζουν τις υπάρχουσες καταθέσεις των πελατών τους στους δανειολήπτες, αλλά δημιουργοί νέου χρήματος με μια απλή λογιστική εγγραφή όταν χορηγούν δάνεια. Το δάνειο έρχεται πρώτα και εν συνεχεία η πίστωση στο λογαριασμό του δανειολήπτη που ονομάζεται κατάθεση. Εάν αυτή η ταχυδακτυλουργία που το μυαλό την απωθεί γίνει κατανοητή, τότε η συζήτηση για συνταγματική και δημοσιονομική ευταξία θα είναι αντιληπτή.
Το 2011 στο λογαριασμό του δημοσίου εκτός προϋπολογισμού θα κάνουν την εμφάνισή τους, για πρώτη φορά μας ενημερώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι εγγυήσεις του δημοσίου προς τις τράπεζες της ημεδαπής. Το ποσό που εμφανίζεται ανέρχεται στα 65 δις ευρώ.8 Το ανωτέρω ποσό που χορηγήθηκε στα πιστωτικά ιδρύματα επισημαίνει το ΕΣ, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3723/2008, οφείλουν να χρησιμοποιούν το προϊόν της ρευστοποίησης των τίτλων για χορήγηση στεγαστικών δανείων και προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Όπως αναφέρθηκε αυτό απετέλεσε έναν ευσεβή πόθο.
Ωστόσο, στην κύρωση του κρατικού προϋπολογισμού 20119 αρχίζουν σιγά-σιγά να κάνουν την εμφάνιση τα αυξημένα πιστωτικά έσοδα, τα οποία ανέρχονται στα 69.5 δις ευρώ. Το Ελεγκτικό Συνέδριο εκ νέου διαφωνεί και ανεβάζει το ποσό του δανεισμού στα 97 δις ευρώ. Το σημαντικότερο μέρος του νέου δανεισμού το συνιστούν τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης που ανέρχονται στο ποσό των 41.5 δις ευρώ και με τα 31.8 δις ευρώ που διατέθηκαν το 2010 το πρόγραμμα θα σταματήσει στα 73.3 δις ευρώ. Συν τις αγορές ελληνικών ομολόγων της ΕΚΤ ύψους 45 δις ευρώ, σύνολο 118 δις ευρώ. Ο στόχος επετεύχθη. Πήρε είκοσι μήνες να ξεφορτώσουν οι τράπεζες κυρίως του πυρήνα του ευρώ, το ιδιωτικό χρέος στο «μαξιλάρι» μετατροπής σε δημόσιο που επινόησε με ραδιουργία η τρόικα.
Συμπέρασμα
Είναι γεγονός ότι τα 73 δις ευρώ του προγράμματος στήριξης των τραπεζών του ευρωσυστήματος και κατ’ ευφημισμό της Ελλάδος, με μορφή διακρατικού δανείου από την ΕΕ και δανείου του ΔΝΤ, σχεδόν ολοσχερώς δαπανηθήκαν για πληρωμές χρεωλυσίων, τόκων και ζημιές των τραπεζών. Κι αυτό, διότι το πρωτογενές έλλειμμα το 2010 ήταν μόνο 500 εκατ. ευρώ και ανήλθε στα 2.7 δις ευρώ το 2011. Το δημοσιονομικό έλλειμμα αυτοτροφοδοτείτο από τα τοκογλυφικά δάνεια της ‘σωτήριας’, όπου οι τόκοι «αλληλεγγύης» ανήλθαν συνολικά στα 30.3 δις ευρώ την περίοδο 2010-2011.Κλείνοντας, το δημόσιο χρέος το 2011 διαμορφώθηκε σε επίπεδο ρεκόρ των 368 δις ευρώ ή 170% ως προς το ΑΕΠ έναντι 340 δις ευρώ το 2010 ή 150% του ΑΕΠ. Γενικά, το 2011 ήταν το έτος όπου οι μάσκες των δανειστών έπεσαν, όταν ταυτόχρονα με την επιβολή των μέτρων λιτότητας του Μεσοπρόθεσμου, το πρόγραμμα συνοδεύονταν με απαιτήσεις πληρωμών τόκων που αυξάνονταν ανά έτος: 16 δις ευρώ 2011, 19 δις ευρώ 2012, 23 δις ευρώ 2013, 27 δις ευρώ 2014 και 31 δις ευρώ το 2015.10 Ούτε επί βαυαροκρατίας οι τόκοι υπερέβαιναν το ήμισυ των ετήσιων εσόδων του κράτους. Το Μεσοπρόθεσμο απέτυχε και μέσα σε δύο μήνες σύγχυσης τα σχέδια άλλαξαν. Η τρόικα σοφίστηκε ένα πιο πανούργο πρόγραμμα επιμηκύνοντας το βασανιστήριο της χώρας μας.
*Former Senior Financial Analyst at Bank of Canada
Πηγές
1 United States Budget, Executive Office of the President, & EU Budget, European Commission.
2 Στον νομισματικό τομέα, ξεχωρίζουν η εξαγορά της Εμπορικής τράπεζας από την Credit Agricole και Γενικής Τράπεζας από την Societe General, ενώ στον πραγματικό, ΟΤΕ, Αερολιμένας Αθηνών κ.α.
3 Ελληνική Στατιστική Αρχή, και Τράπεζα της Ελλάδος, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας.
4 Frank Baum, The Wonderful Wizard of Oz (Φρανκ Μπάουμ, Ο Θαυμαστός Μάγος του Οζ), κεφ. 5. « Τhe rescue of the Tin Woodman (Η διάσωση του Τενεκεδένιου Ξυλοκόπου)». Classics of Children’s Literature, edited by Griffith & C. Frey, University of Washington, Prentice Hall, 1996.
5 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 236, Νόμος υπ’ αριθ. 3813, 28 -12- 2009.
6 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους για το έτος 2010.
7 Ό.π., Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου 2010, σελ. 63. Η κατανομή των € 49.6 δις εγγυήσεων στις τράπεζες έχει ως εξής: Alpha € 10.5 δις, Eurobank € 12.5 δις, Proton € 150 εκατ., Αγροτική Τράπεζα € 4.7 δις, Εθνική Τράπεζα € 13.4 δις , Τράπεζα Αττικής € 215 εκατ., και Τράπεζα Πειραιώς € 8.2 δις.
8 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους για το έτος 2011.
9 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 220, Νόμος υπ’ αριθ. 3906, 23-12-2010.
10 Σχέδιο νόμου « Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015».
Πηγή: NewEconomy
Σπύρος Λαβδιώτης: Σχετικά με τον Συντάκτη