Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κλειστεί στα σπίτια τους για εβδομάδες. Το
ίντερνετ έγινε ο βασικός τρόπος επαφής με τον έξω κόσμο. Οι απατεώνες
προσαρμόστηκαν πολύ γρήγορα και αποτελεσματικά στη νέα κατάσταση,
στήνοντας παράνομες δραστηριότητες εκατομμυρίων ευρώ. Σε ποιον δεν έχουν έρθει διαφημίσεις για να αγοράσει μάσκες ή γάντια; Τα spam e-mail είναι ένας πιο διαδεδομένους τρόπους απάτης και η ανταπόκριση σ' αυτά μπορεί να αδειάσει τους λογαριασμούς των δικαιούχων.
Και δεν είναι μόνο ο προστατευτικός εξοπλισμός. Απάτες γίνονται σε διάφορους τομείς. Ακόμη και το eBay κατέγραψε μια μεγάλη αύξηση των συγκεκριμένων δόλιων πρακτικών που έχουν ως στόχο να ξεγελάσουν τον κόσμο που είναι σε καραντίνα σπίτι του. Τα κόλπα που εφαρμόζουν είναι ατελείωτα: «Δεχθήκαμε όλοι μηνύματα στο Whatsapp ή mail που μας προσκαλούσαν να κάνουμε δωρεές χρημάτων σε οργανώσεις που κανείς δεν είχε ακούσει ή να γραφτούμε στην ιστοσελίδα κάποιου σούπερ μάρκετ για να έχουμε έκπτωση ή να πάρουμε voucher εκατοντάδων ευρώ» αναφέρει ο Αλεσάντρο Σέσσα, διευθυντής του περιοδικού Altroconsumo.
Οι ενώσεις καταναλωτών σε όλη την Ευρώπη έχουν αναλάβει δράση ενάντια σ' αυτές τις παράνομες ενέργειες, κατά τη διάρκεια του lockdown. Στο Βέλγιο, η Test-Achat δημιούργησε μια πλατφόρμα καταγγελιών αυτών των ενεργειών και κατέγραψε πάνω από 400 παραβάσεις. Υπάρχουν απάτες που επαναλαμβάνονται; «Αυτό που επανέρχεται διαρκώς είναι η αύξηση των τιμών ή οι εξωφρενικές τιμές ειδικά στον προστατευτικό εξοπλισμό, στις μάσκες και τα αντισηπτικά» επισημαίνει η εκπρόσωπος της οργάνωσης Ζιλί Φρερ. Ποια είναι η σωστή τιμή για μια μάσκα;
«Ζητήσαμε να πει πλαφόν στην τιμή των μασκών στο Βέλγιο. Δεν έχει συμβεί προς το παρόν. Καλέσαμε την κυβέρνηση να ακολουθήσει το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου η ανώτατη τιμή για χειρουργικές μάσκες καθορίζεται στα 95 σεντ και στην Ιταλία στα 50 σεντ. Εδώ μερικές φορές είδαμε χειρουργικές μάσκες να πωλούνται στα 6 ευρώ η μία, που είναι εντελώς απαράδεκτο» συμπληρώνει η Φρερ.
Πάνω από 40.000 domain καταγράφηκαν παγκόσμια που χρησιμοποιούν τις λέξεις κλειδιά «Covid» και «Corona» και θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Η Ένωση Καταναλωτών του Βελγίου κυκλοφόρησε μια μεγάλη λίστα με παράνομες και ύποπτες ιστοσελίδες. Η Test Achats προειδοποιεί μάλιστα το κοινό να μην εμπιστεύεται θαυματουργά φάρμακα για τον ιό ή προϊόντα που μπορούν να περιορίσουν την εξάπλωσή του και κυκλοφορούν ευρέως στο διαδίκτυο. Πρόκειται για πανάκριβα αιθέρια έλαια, όπως έλαιο κάνναβης ή αντιικές λύσεις. Η ευρωπαϊκή απάντηση ήταν στο ύψος των περιστάσεων;
«Η δυσκολία είναι να προχωρήσουμε τους ελέγχους και να εφαρμόσουμε περιορισμούς. Να σας δώσω ένα απλό παράδειγμα. Κάναμε ένα μικρό τεστ αναδεικνύοντας πέντε πολύ προβληματικά περιεχόμενα μηνυμάτων. Χρειάστηκαν τρεις εβδομάδες για να αποσυρθούν τα τρία από αυτά. Υπάρχουν δύο ακόμη που διακινούνται στο Facebook» τονίζει η Ζιλί Φρερ.
Η Ευρώπη ζήτησε από τις βασικές διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι η Amazon, το e-Bay, και το Facebook, να πάρουν συγκεκριμένα μέτρα και να απομακρύνουν παράνομες διαφημιστικές εκστρατείες από τις ιστοσελίδες τους. Ζητήσαμε από τον Ευρωπαίο Επίτροπο Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς να μας πει τι έχει γίνει μέχρι σήμερα: «Πετύχαμε αυτές οι πλατφόρμες να αποσύρουν μια ολόκληρη σειρά διαφημίσεων. Για παράδειγμα, η Ali Express απέσυρε 250.000 μη συμμορφούμενες διαφημίσεις. Το eBay, μια άλλη μεγάλη πλατφόρμα μπλόκαρε ή απέσυρε περισσότερες από 15 εκατομμύρια διαφημίσεις. Είναι ένα πολύ ενθαρρυντικό αποτέλεσμα. Και με το Eurojust, μπορέσαμε να προστατεύσουμε τον δημόσιο τομέα από τους απατεώνες. Για παράδειγμα ένα νοσοκομείο που παρέλυσε μετά από μια κυβερνοεπίθεση στην Τσεχία. Στην Γερμανία αποτρέψαμε μια απάτη 10 εκατομμυρίων μασκών που πουλήθηκαν 15 εκατομμύρια ευρώ. Η κυβέρνηση είχε μεριμνήσει, αλλά επεμβήκαμε. Οι μάσκες δεν αγοράστηκαν τελικά».
Κρατικές υπηρεσίες και θεσμοί ήταν συχνά στόχος κυβερνοεπιθέσεων ή έπεσαν θύμα απάτης αυτή την περίοδο. Η αγορά υγειονομικού εξοπλισμού ήταν στο επίκεντρο. Η ισπανική κυβέρνηση έπεσε θύμα απάτης, καθώς αγόρασε μια σειρά από ελαττωματικά τεστ για τον κορονοϊό. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ δήλωνε λίγες μέρες νωρίτερα: «Η αγορά και η χρήση γρήγορων τεστ ξεκίνησε. Είναι πολύ σημαντικό. Γρήγορα τεστ. Μιλάμε για αξιόπιστα, πιστοποιημένα τεστ. Η πιστοποίηση είναι κομβικής σημασίας».
Η δήλωση του Ισπανού πρωθυπουργού ήρθε μετά από την τεράστια έλλειψη υγειονομικού εξοπλισμού, που παρατηρήθηκε για πολλές εβδομάδες. Ο ενθουσιασμός μετατράπηκε σε απελπισία, όταν 58.000 τεστ αποδείχτηκαν μη αξιόπιστα: «Είναι αλήθεια ότι το προϊόν είχε όλες τις εγγυήσεις. Είχε το απαραίτητο πιστοποιητικό για να κυκλοφορεί στην Ε.Ε. Είχε τα στοιχεία και κάποιες εξειδικεύσεις που πληρούσαν τα στάνταρ ποιότητας. Αλλά όταν έφτασε το προϊόν, κάναμε τους ελέγχους και διαπιστώθηκε ότι δεν είχε την αναγκαία αξιοπιστία. Γι' αυτό αποσύρθηκε» δήλωσε ο Σαλβαδόρ Ίλα Ρόκα, υπουργός υγείας της Ισπανίας.
Η κυβέρνηση αρνήθηκε στην αρχή να δώσει το όνομα του Ισπανού διανομέα που αγόρασε τα τεστ. Κατασκευάστρια ήταν μια κινεζική εταιρία βιοτεχνολογίας που δεν είχε πάρει ακόμη άδεια από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων της Κίνας. Πολλοί αναρωτήθηκαν πώς το Υπουργείο Υγείας της χώρας μπόρεσε να κάνει τέτοιο λάθος: «Εκμεταλλεύθηκαν την κατάσταση επείγουσας ανάγκης. Στις συνθήκες αυτές, μπορείς να κάνεις μια σύμβαση πριν την ανακοινώσεις ή να κάνεις μια απευθείας ανάθεση. Αλλά μετά πρέπει να δημοσιεύσεις όλες τις πληροφορίες. Αυτό που συνέβη με την κυβέρνηση είναι ότι καταρχάς δεν παρουσίασαν δημόσια κανένα στοιχείο σε σχέση με τις συμβάσεις που έκλεισαν και σχετίζονταν με τον κορονοϊό. Καταλαβαίνω ότι χρειάζονται χρόνο και είναι υπό πίεση. Είναι όμως νόμιμη υποχρέωσή τους. Δεν μπορούν να το αποφύγουν. Όταν άρχισαν να δημοσιεύουν στοιχεία, απέκρυψαν σημαντικό μέρος των λεπτομερειών τους» επισημαίνει η Έβα Μπελμόντε, συνδιευθύντρια του Ιδρύματος Civio.
Στη Βρετανία, ο κόσμος κατήγγειλε πάνω από 160.000 μηνύματα στην Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας. 1400 σύνδεσμοι αποσύρθηκαν. Στο Μπράκνελ, ένα τοπικό παράρτημα της φιλανθρωπικής οργάνωσης Age Concern στοχοποιήθηκε από απατεώνες που χάκαραν το σύστημα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Ζήτησαν από τον Πρόεδρο Πολ Μπίντγουελ να μεταφέρει 40.000 λίρες σε έναν λογαριασμό: «Ήταν πολύ έξυπνο. Να παίρνεις ένα mail από κάποιον με τον οποίο συνεργάζεσαι διαρκώς και μοιάζει να είναι αυτός, είναι πειστικό. Καταφέραμε να το ανιχνεύσουμε αλλιώς δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα χρήματα θα μεταφέρονταν εκτός της οργάνωσης και αυτό θα ήταν το τέλος του Age Concern στο Μπράκνελ».
Η φιλανθρωπική οργάνωση δεν έπεσε στην παγίδα αλλά ήταν μια κλασική περίπτωση απάτης, που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας: «Περίπου το 3% των περιπτώσεων που έχουμε τώρα συνδέονται με τον Covid-19. Αν δείτε τους συγκεκριμένους αριθμούς, μιλάμε για περίπου 1500 παραβάσεις αυτή την στιγμή. Αντιστοιχούν σε ζημιές πάνω από 3 εκατομμύρια λίρες» εξηγεί ο Κλίντον Μπλάκμπερν, Επικεφαλής του Τμήματος Οικονομικού Εγκλήματος της Αστυνομίας του Λονδίνου.
Παρά τις διεθνείς προσπάθειες να μπει φρένο στους απατεώνες που θέλουν να θησαυρίσουν από την πανδημία, οι απάτες που σχετίζονται με τον Covid είναι πολλές. Ο καθένας μας ξεχωριστά πρέπει να δράσει. Η Ιντερπόλ μας καλεί τώρα περισσότερο από ποτέ, να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση, επιφυλακτικοί και ασφαλείς.