Τα ποτά «μπόμπες» είναι αρκετά επιβλαβή για την υγεία, ωστόσο αυτό δεν εμποδίζει τους ιδιοκτήτες μαγαζιών να μην σερβίρουν τέτοια ποτά. Αντιθέτως, στο βωμό του κέρδους δεν έχουν κανένα πρόβλημα να τα «πασάρουν». Πριν λίγο καιρό με αφορμή κάποια αξιοσημείωτα περιστατικά σε σχέση με τα ποτά μπόμπες, ένας χημικός μηχανικός έστειλε επιστολή σε γνωστή εφημερίδα ισχυριζόμενος ότι έχει ανακαλύψει ένα τεστ που δείχνει αν το ποτό είναι καθαρό ή νοθευμένο.
«Είμαι ο Ραφαήλ Κουρμουλάκης, 27 ετών, χημικός μηχανικός και έχω δημιουργήσει ένα τεστ για ποτό “μπόμπα”. Κρίνει με λίγες σταγόνες από το δείγμα εάν είναι νοθευμένο ή καθαρό. Χτες Βρετανοί έπαθαν ομαδική δηλητηρίαση από “μπόμπες” στη Ζάκυνθο. Μία κοπέλα νοσηλεύεται με θολή όραση και ρήξη οισοφάγου. Θα θυμάστε και την τουρίστρια που τυφλώθηκε πρόπερσι και τον 24χρονο που τυφλώθηκε το 2009 στην Κρήτη.
»Ολοι ήπιαν ποτά με μεθανόλη. Αν είχαν τεστ στα χέρια τους που να ανιχνεύει τη μεθανόλη στο ποτό θα είχαν σωθεί. Πλέον η πρόληψη υπάρχει. Διεθνής προέρευνα του Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) δείχνει ότι είναι το μόνο τεστ στον κόσμο».
Ο νεαρός εφευρέτης βρίσκεται στο στάδιο αναζήτησης επενδυτή, για να μπορέσει να παρασκευάσει το τεστ βιομηχανικά και να πωλείται στα φαρμακεία, θεωρώντας ότι χιλιάδες πότες θα ωφεληθούν, αποφεύγοντας τις παρενέργειες της μεθανόλης, που είναι πολύ πιο επώδυνες από ένα απλό hangover και ενίοτε μη αναστρέψιμες.
Ο Ραφαήλ επισκέφθηκε τα γραφεία της «Εφ.Συν.» με τον χαρτοφύλακά του υπό μάλης, με φωτογραφίες, βίντεο, επίσημα έγγραφα από ελληνικούς και διεθνείς οργανισμούς, που πιστοποιούν τη χρησιμότητα και την πρωτοτυπία της εφεύρεσής του. Αποφασισμένος να μη μεταναστεύσει αλλά να μείνει στην Ελλάδα, σήμερα εργάζεται σε ναυτιλιακή εταιρεία ως χημικός.
Παράλληλα κυνηγά το όνειρό του να κάνει πραγματικότητα την πρώτη βιομηχανική μονάδα μαζικής παραγωγής του τεστ ανίχνευσης νοθευμένων ποτών. Με συγκρατημένο ενθουσιασμό εξηγεί με κάθε τεχνική λεπτομέρεια πώς δουλεύει η πατέντα του, την οποία σχεδιάζει να λανσάρει στο εμπόριο με την ονομασία cleardrink:
«Εχω καταθέσει τα σχέδια της εφεύρεσης στον ΟΒΙ, ζητώντας να με πληροφορήσουν επισήμως αν υπάρχει αντίστοιχη εφεύρεση οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Η προέρευνα του ΟΒΙ -που έχει την ίδια βαρύτητα με την έρευνα αλλά αφήνει ένα παράθυρο λίγων μηνών- έδειξε ότι μέχρι σήμερα μόνο τεστ για κρασί κατάφεραν να φτιάξουν».
Το μοναδικό υπάρχον τεστ
Ο Ραφαήλ μάς εξηγεί ότι σε αντίθεση με τα «σκληρά» ποτά, που έχουν μέχρι 0,4% μεθανόλη, το κρασί έχει μόλις 0,0008%. Ετσι με την πρώτη ανιχνεύσιμη μεθανόλη κρίνεται νοθευμένο. Γι’ αυτό ενώ έχουν κυκλοφορήσει αρκετά τεστ για κρασί, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει παρά μόνο ένα τεστ για ποτά – που κατασκευάζεται στις ΗΠΑ, και αυτό είναι αρκετά δύσχρηστο και ακριβό για να τεθεί σε μαζική παραγωγή.
«Το cleardrink “διαβάζει” μόνο την παρουσία βλαβερών αλκοολών. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να του βάλουμε απλό ποτό, κοκτέιλ, ποτό με χυμό, ποτό με αναψυκτικό κ.λπ. Συγκεκριμένα, όλα τα δείγματα αποτελούνται από νερό, αλκοόλες και οργανικό φορτίο. Στο υλικό του αντιδραστήρα η αιθανόλη μετατρέπεται σε υγρό αιθανικό οξύ, ενώ η μεθανόλη μετατρέπεται σε διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο ανιχνεύει ποιοτικά και ποσοτικά ο ανιχνευτής.
»Το οργανικό φορτίο αντιδράει και αυτό στο υλικό του αντιδραστήρα προς μικρότερα οργανικά μόρια που είναι υγρά. Το περιβάλλον στον αντιδραστήρα είναι τέτοιο που δεν επιτρέπει να διασπαστούν οι βενζολικοί δακτύλιοι στο οργανικό φορτίο και δεν μπορεί να μετατραπεί σε διοξείδιο του άνθρακα».
Το μοναδικό τεστ που κυκλοφορεί στο εμπόριο για μεθανόλη είναι αρκετά δύσχρηστο, χρειάζεται ψυγείο και πωλείται μόνο στις ΗΠΑ. Μέχρι πέρυσι εισαγόταν στην Κύπρο, σε τιμή 250 ευρώ το πακέτο, για μόλις 20 χρήσεις. Το κιτ του Ελληνα εφευρέτη θα κοστίζει λιγότερο από 3 ευρώ το ένα
Εξομολογούμαι στον συνομιλητή μου ότι η χημεία δεν ήταν το δυνατό μου μάθημα στο σχολείο και του ζητάω να μου τα πει σε πιο απλή γλώσσα. Πώς εμπνεύστηκε αυτό το τεστ; Ασχολιόταν από μικρός με πειράματα; «Αμέ, ανακάτευα διάφορες ουσίες. Είχα ένα βιβλίο “Ανακαλύψτε την επιστήμη” και έκανα πειράματα σπίτι μου».
Ο Ραφαήλ περνάει στους Χημικούς Μηχανικούς Πάτρας το 2009: «Με το που περνάω στο Πανεπιστήμιο σκάει η οικονομική κρίση. Τότε όμως στους γονείς μου δεν είχαν κόψει ακόμα τις συντάξεις, οπότε δεν το σκέφτηκα να ξαναδώσω. Δυστυχώς με το που σκάω στην Πάτρα, με το “καλημέρα” μού τυχαίνει η πρώτη αρνητική εμπειρία με αλκοόλ».
Το πάθημα… έγινε ιδέα
Οπως συμβαίνει συχνά, έτσι και στην περίπτωση του Ραφαήλ όλα ξεκίνησαν από μια βιωματική εμπειρία:
«Πάω σε ένα κλαμπ από αυτά που πάνε όλοι οι πρωτοετείς φοιτητές. Με τα “μπιτάκια”. Παραγγέλνω βότκα και πίνω μόλις το μισό ποτήρι. Με ζάλισε κατευθείαν, αλλά δεν είχα άλλες άμεσες παρενέργειες. Η μεθανόλη είναι ύπουλη ουσία. Πίνεις, μεθάς, αλλά τα συμπτώματα δηλητηρίασης εκδηλώνονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα ακόμα και ύστερα από 24 ώρες. Ξυπνάω το επόμενο πρωί με θολή όραση και ίλιγγο. Λέω θα περάσει, έπαιρνα βιταμίνες, ντεπόν, χυμούς, όμως δεν είχε επίδραση τίποτα. Τέταρτη μέρα πήγα στο νοσοκομείο γιατί τα συμπτώματα δεν υποχωρούσαν».
Φαίνεται πως στο πρώτο κλαμπ που πάτησε το πόδι του ο Ραφαήλ τα ποτά ήταν σκέτο μπουρλότο: «Ευτυχώς επειδή είχα πιει λίγο, είχα πάθει δηλητηρίαση. Αλλοι φτάνουν μέχρι την τύφλωση. Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει καν αντίδοτο στα περισσότερα νοσοκομεία. Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας που εισάγει σπάνια φάρμακα, το 2016 είχαμε εισαγάγει μόλις 4 δόσεις από το αντίδοτο, που λέγεται Antizol. Είναι μονοπώλιο και κοστίζει 60 ευρώ η δόση».
Από τότε, μας λέει, «μου κάθισε η ιδέα μήπως πετούσα μέσα στο ποτό ένα κουτάκι με οξειδωτικό και άφριζε και με απέτρεπε από την κατανάλωση». Αν όμως επιχειρήσει κάποιος κάτι αντίστοιχο σε μπαρ θα τον θεωρήσουν μάλλον τρελό. Ετσι μεσολάβησαν πολλές δοκιμές, με μοντέλα παραμετροποίησης στον υπολογιστή αλλά και εργαστηριακά πειράματα, ώστε να βρεθεί μια ουσία που να αντιδρά με ελάχιστες σταγόνες ποτού. «Από όλες τις οξειδωτικές ουσίες, περίπου 50, ελάχιστες μπορούν να χρησιμοποιηθούν γι’ αυτό το τεστ. Εμείς επιλέξαμε άλατα του χρωμίου».
Ο Ραφαήλ είχε και δεύτερη αρνητική εμπειρία με αλκοόλ, πάλι σε μπαρ της Πάτρας το 2011.
«Τότε είχα και λιποθυμία. Ηταν όμως και κάτι άλλο που με ενοχλούσε. Ασχολούμουν με τον συνδικαλισμό, ήμουν στην ΠΑΣΠ δύο χρόνια. Εβλεπα τους φοιτητοπατέρες, όπως τους λέγαμε, που έκαναν περιουσίες από τις “μπόμπες”. Σε συνεννόηση με τους ιδιοκτήτες των κλαμπ που σερβίριζαν τέτοια ποτά, σε πάρτι που οργάνωναν. Επαιρναν προμήθεια δύο ευρώ από κάθε ποτό. Εννοείται πως ήταν νοθευμένο».
Ο Ραφαήλ είναι τυπικό δείγμα νέου που η ζωή του χτυπήθηκε από τα μνημόνια. Λόγω οικονομικών προβλημάτων αναγκάστηκε να διακόψει προσωρινά τη σχολή, επέστρεψε και αποφοίτησε το 2016. Μαζί με το πτυχίο του κατέληξε στην πρώτη πειραματική πατέντα για το τεστ cleardrink.
«Η καινοτομία του τεστ είναι ο αντιδραστήρας, αφού ναι μεν οι αντιδράσεις είναι γνωστές, αλλά το πολλαπλώς κατεργασμένο και ενισχυμένο υλικό του επιτρέπει τη διεξαγωγή των αντιδράσεων με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Το τεστ όταν θα αποκτήσει την τελική μορφή και θα πωλείται στα φαρμακεία θα είναι σαν ένα πακέτο τσιγάρων σε μέγεθος, όπου θα εγχύουμε με ένα σταγονόμετρο λίγες σταγόνες στον αντιδραστήρα και θα διαβάζουμε αμέσως το χρώμα στον ανιχνευτή».
Οπως υποστηρίζει, το τεστ θα είναι πάντα ακριβές:
«Ο ανιχνευτής είναι ρυθμισμένος να αποχρωματίζεται μόνον όταν η μεθανόλη ξεπερνά το νόμιμο όριο του 0,4%. Μέχρι σήμερα έχουν ληφθεί αποτελέσματα σε δείγματα που περιείχαν 1% μεθανόλη και πάνω. Τυπικές τιμές μεθανόλης σε ποτά “μπόμπες” είναι 2%,4% και 9%, οπότε το τεστ πάντα θα δίνει σε τέτοιες περιπτώσεις αποτέλεσμα θετικό σε νοθεία. Σε καθαρά ποτά όμως, με τυπική περιεκτικότητα μεθανόλης 0,2%, το αποτέλεσμα είναι πάντα αρνητικό σε νοθεία».
Η κυκλοφορία του cleardrink, μας λέει ο εφευρέτης και φέρελπις επιχειρηματίας, θα ωφελήσει όχι μόνο την υγεία των καταναλωτών αλλά και τα δημόσια ταμεία:
«Από τα 350 εκατομμύρια ευρώ που κοστίζει το λαθρεμπόριο ποτών στην Ελλάδα, το κράτος θα μπορεί να εισπράξει τα 100 εκατομμύρια που αντιστοιχούν στα νοθευμένα ποτά. Με ένα αποτέλεσμα θετικό σε νοθεία, ο πολίτης θα μπορεί επιτόπου να ειδοποιεί τις αρμόδιες αρχές ώστε να κατάσχουν το δείγμα και να το στέλνουν για επιπλέον έλεγχο σε διαπιστευμένα ιδιωτικά εργαστήρια. Διεθνώς μία φιάλη ποτού “μπόμπα” πωλείται για 1,5 δολάριο ΗΠΑ, ενώ στην Ελλάδα η φιάλη καθαρού ποτού κοστίζει 19 ευρώ».
Προς το παρόν το τεστ υπάρχει σε πειραματική μορφή, σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Η μαζική του παραγωγή απαιτεί εργοστασιακές υποδομές και συνεργασία τεχνικών και επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων. «Αν το cleardrink γίνει πραγματικότητα θα είναι ένα εξαγώγιμο ανταγωνιστικό προϊόν, που μπορεί να δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας, ειδικά για νέους επιστήμονες».
«Μακριά από το χύμα τσίπουρο»
Η πιο τρανταχτή περίπτωση οξείας δηλητηρίασης από μεθανόλη ήταν το 2016 στον Λαγανά της Ζακύνθου, όταν η 20χρονη τουρίστρια Χάνα Πάουελ έχασε την όρασή της και τα δύο της νεφρά από ποτά «μπόμπες».
Η μεθανόλη είναι μια ουσία που μοιάζει πολύ με το οινόπνευμα, αλλά είναι πολύ πιο φτηνή και επικίνδυνη. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από μεθανόλη προσομοιάζουν με εκείνα της απλής μέθης από αιθυλική αλκοόλη, όμως απαιτούν άμεση αντιμετώπιση.
Η 22χρονη σήμερα Xάνα Πάουελ έχασε την όρασή της από ποτά “μπόμπα” στον Λαγανά της Ζακύνθου το 2016. Η νοθευμένη με μεθανόλη βότκα που κατανάλωσε, της προκάλεσε τύφλωση και νεφρική ανεπάρκεια. Σήμερα ζει χάρη σε μεταμόσχευση νεφρού από τη μητέρα της
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ενδείξεις όπως ταχυκαρδία, επιτάχυνση της αναπνοής, χειροτέρευση στην όραση, έντονος πονοκέφαλος πρέπει να ανησυχήσουν τους παθόντες και την παρέα τους και να αναζητήσουν άμεσα όχι απλώς γιατρό, αλλά νοσοκομείο.
Η μεθανόλη μεταβολίζεται στην τοξική ουσία φορμαλδεΰδη, που είναι επικίνδυνη ακόμα και να την εισπνέεις, ενώ η φορμαλδεΰδη μπορεί να μετατρέπεται σε μυρμηκικό οξύ, που προκαλεί βλάβες και στα μάτια και μπορεί να καταλήξει σε τύφλωση.
Ενας εμπειρικός κανόνας, μας λέει ο Ραφαήλ, είναι «να προτιμάτε τα εμφιαλωμένα ποτά. Ειδικά το χύμα τσίπουρο το αποφεύγω πάντα. Συνήθως η πρώτη παρτίδα τσίπουρο, η πρώτη απόσταξη, περιέχει ξυλόπνευμα και κανονικά πρέπει να πετιέται. Αλλά κάποιοι την κρατάνε και την πουλάνε. Γι’ αυτό απλώς να μένετε μακριά».
