Σε εξέλιξη βρίσκεται η δημόσια διαβούλευση του σχεδίου νόμου «Τροποποίηση του Ν2939/2001 - Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων - Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις». Η διαβούλευση παρατάθηκε μέχρι τις 21 Νοεμβρίου 2016, καθώς η συμμετοχή πολιτών και συλλογικοτήτων είναι περιορισμένη. Αντίθετα είναι αυξημένο το ενδιαφέρον των ιδιωτικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ), που πιέζουν για να απαλειφθούν οι (λίγες) θετικές προβλέψεις του σχεδίου νόμου, που τους αμφισβητούν την υφιστάμενη αδιαφανή λειτουργία τους.Στο πλαίσιο αυτής της διαβούλευσης, η ΠΡΩΣΥΝΑΤ κατέθεσε το δικό της σχολιασμό. Πυρήνας της παρέμβασης της ΠΡΩΣΥΝΑΤ είναι η διαπίστωση πώς και αυτό το σχέδιο νόμου διατηρεί στο ακέραιο τη δομή, αλλά και τη διανομή των ρόλων, όπως είναι σήμερα. Περιορίζεται σε τυπικές εξαγγελίες χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα, όπως για παράδειγμα:
· την αποκομιδή των ανακυκλώσιμων σε χωριστά ρεύματα,
· τη δυνατότητα των δήμων να υλοποιούν δικά τους προγράμματα και συστήματα ανακύκλωσης και
· την εξυγίανση των αδιαφανών και αναποτελεσματικών ιδιωτικών συστημάτων που σήμερα νέμονται εξολοκλήρου τον τομέα της ανακύκλωσης.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της παρέμβασης της ΠΡΩΣΥΝΑΤ.
Ένα ακόμη νομοσχέδιο για την ανακύκλωση
με προδιαγεγραμμένη αποτυχία
Είναι γνωστό ότι η χώρα μας, έχει ιδιαίτερα χαμηλές επιδόσεις στον τομέα της ανακύκλωσης, καθώς και ότι έχει αποτύχει να ικανοποιήσει τους στόχους της κοινοτικής (Οδηγία 2008/98/ΕΚ) και της εθνικής νομοθεσίας (ν. 4042/2012). Στην πραγματικότητα, το σύστημα ανακύκλωσης απορριμμάτων καρκινοβατεί και τα όποια ποσοστά ανακύκλωσης (το 20% που ανακοινώνεται είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν είναι πραγματικό) αφορούν κυρίως βιομηχανικά/εμπορικά απόβλητα και την ρακοσυλλογή.
Αναγνωρίζοντας αυτή την πραγματικότητα, με το πρόσφατο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ, 2015), τέθηκε εκ νέου η προτεραιότητα στην προδιαλογή των υλικών (με στόχο το ποσοστό 50% μέχρι το 2020) αλλά και η ριζική αναμόρφωση των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, στην κατεύθυνση της διαφάνειας, της ορθολογικής χρήσης των πόρων και του δημόσιου ελέγχου.Σε συνέχεια των παραπάνω, το νέο νομοσχέδιο θα έπρεπε θεωρητικά να ανταποκρίνεται στο να διορθώσει τα κακώς κείμενα και να προωθήσει επί τέλους την μείωση των αποβλήτων προς τελική διάθεση, δίνοντας μια αποφασιστική ώθηση στην ανακύκλωση.
Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Το νέο νομοσχέδιο διατηρεί στο ακέραιο τη δομή αλλά και τη διανομή των ρόλων όπως είναι σήμερα. Περιορίζεται σε τυπικές εξαγγελίες χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα, όπως για παράδειγμα:
· την αποκομιδή των ανακυκλώσιμων σε χωριστά ρεύματα,
· τη δυνατότητα των δήμων να υλοποιούν δικά τους προγράμματα και συστήματα ανακύκλωσης και
· την εξυγίανση των αδιαφανών και αναποτελεσματικών ιδιωτικών συστημάτων που σήμερα νέμονται εξολοκλήρου τον τομέα της ανακύκλωσης.
Πρόκειται για εξαγγελίες που περιλαμβάνονται ως προβλέψεις στο νέο Εθνικό Σχέδιο, μέρος των οποίων έχουν γίνει και ξαναγίνει τα τελευταία χρόνια μέσω νομοθετημάτων και εγκυκλίων. Το νέο νομοσχέδιο όφειλε να θεσμοθετήσει αυτές τις εξαγγελίες, το κάνει όμως με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζει ότι για μια ακόμη φορά θα μείνουν κενό γράμμα: Οι συνήθεις παίκτες -μεγαλοεπιχειρηματίες καθώς και όλο το υπόλοιπο κύκλωμα που ευθύνεται για τις τραγικές καθυστερήσεις ενώ καρπώνονται τον έμμεσο φόρο (τέλη -εισφορές ανακύκλωσης), θα παραμείνει όπως έχει και θα υποστεί τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Οι όποιες αντιδράσεις σημειώνονται από την πλευρά τους, σημειώνονται για λόγους διαπραγμάτευσης και όχι για λόγους πραγματικού κινδύνου των συμφερόντων τους. Στον «αγώνα» αυτό βρίσκουν αρωγούς εκπροσώπους φορέων της Αυτοδιοίκησης όπως η ΚΕΔΕ και το δίκτυο ΦοΔΣΑ.
Πιο συγκεκριμένα στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο:
1. Αναφέρεται (άρθρο 7.3) η υποχρεωτική λειτουργία χωριστών ρευμάτων συλλογής υλικών συσκευασίας (χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, χαρτί), αλλά είναι ήδη γνωστό ότι οι περισσότεροι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί και τα Τοπικά Σχέδια των Δήμων, ευνοούν τη συνέχιση της λειτουργίας του ενός κάδου ανακύκλωσης με την προσθήκη «ολίγον» από χωριστά ρεύματα (π.χ. κάδοι χαρτιού σε σχολεία και δημόσια κτίρια, καμπάνες γυαλιού σε κάποια σημεία κ.ά.).
2. Αναφέρεται η ανάγκη διαφάνειας και καλύτερης διαχείρισης των ιδιωτικών Συλλογικών Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (δλδ ανακύκλωσης – επαναχρησιμοποίησης). Ωστόσο, αγνοείται η ρητή πρόβλεψη του ΕΣΔΑ ότι «κρίνεται επιβεβλημένη η δημοσιοποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων των ΣΕΔ και του ΕΟΑΝ και της οικονομικής τους διαχείρισης.» . Αντί γιαυτήν υιοθετείται η γενικόλογη διατύπωση που περιλαμβάνεται στο άρθρο 19 του νέου νομοσχεδίου για το «Εθνικό σύστημα πληροφόρησης του κοινού».
3. Κεντρικό πρόβλημα της ανακύκλωσης αποτελεί η διαχείριση του λεγόμενου τέλους ανακύκλωσης, το οποίο πληρώνεται από τους καταναλωτές. Για το θέμα αυτό το Εθνικό Σχέδιο αναφέρει «Ριζική αναθεώρηση των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης. Εξέταση δυνατότητας το τέλος ανακύκλωσης θα εισπράττεται και θα αποδίδεται με διαφανή τρόπο από δημόσιο φορέα (ΕΟΑΝ)». Για το μείζον αυτό πρόβλημα τη διαχείριση δηλαδή ενός έμμεσου φόρου που εισπράττουν και διαχειρίζονται ιδιώτες παραγωγοί, το νέο νομοσχέδιο δεν αλλάζει απολύτως τίποτε.
4. Αντίστοιχα, παρά το γεγονός ότι στο άρθρο 4 (4β.3) του νέου νομοσχεδίου προβλέπεται ότι τα ΣΣΕΔ καλύπτουν το σύνολο των δαπανών για την συλλογή, μεταφορά κλπ, ωστόσο στη συνέχεια το νομοσχέδιο αναφέρει ότι η σύμβαση των ΣΣΕΔ με τους Δήμους μπορεί να αφορά μόνο την παροχή εξοπλισμού (άρθρο 8.4). Τα υπόλοιπα κόστη συλλογής και μεταφοράς (καύσιμα, μισθοί, συντηρήσεις, ασφάλειες), που είναι πολλαπλάσια της αγοράς κάδων και απορριμματοφόρων θα συνεχίζουν να τα πληρώνουν οι δημότες, παρότι έχουν ήδη πληρώσει το τέλος ανακύκλωσης που προορίζεται για το σκοπό αυτό.
5. Το νομοσχέδιο ισχυρίζεται ότι δίνει το δικαίωμα στους Δήμους να αναπτύξουν δικά τους συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, εφόσον είναι σε θέση να τα πληρώσουν (άρθρο 8 παρ. 1,2,3). Η πρόβλεψη αυτή είναι χωρίς αξία αφού τα ιδιωτικά ΣΣΕΔ θα συνεχίσουν να εισπράττουν εξολοκλήρου τις εισφορές από τα τέλη ανακύκλωσης. Αν λοιπόν κάποιοι Δήμοι αποφασίσουν να λειτουργήσουν δικά τους συστήματα, οι πολίτες θα πρέπει να επιβαρυνθούν εξολοκλήρου για την ανακύκλωση των υλικών για την οποία ωστόσο έχουν ήδη καταβάλει το τέλος ανακύκλωσης μέσω της τιμής αγοράς του προϊόντος. Αν εδώ συνυπολογισθεί ότι:
· δεν έχει προχωρήσει η πρόβλεψη του ΕΣΔΑ σχετικά με τις «Ρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τη χωροθέτηση υποδομών ανακύκλωσης με Διαλογή στην Πηγή και κομποστοποίησης μικρής κλίμακας προδιαλεγμένου οργανικού υλικού στον αστικό ιστό, χαμηλής όχλησης ως προς τις χρήσεις γης.»
· οι υποδομές ανακύκλωσης δεν χρηματοδοτούνται από την πρόσφατη πρόσκληση του ΕΣΠΑ
· δεν έχει προχωρήσει η πρόβλεψη για νομοθετική ρύθμιση ώστε οι Δήμοι να μπορούν να διαθέτουν με αντίτιμο τα ανακυκλώσιμα που συλλέγουν,
καταλαβαίνουμε ότι αυτή η πρόβλεψη για τη δυνατότητα δημοτικών συστημάτων ανακύκλωσης είναι εντελώς προσχηματική. Άλλωστε το γεγονός ότι στο παράρτημα του νομοσχεδίου με τα περιεχόμενα των φακέλων υποβολής ΣΣΕΔ & ΑΣΕΔ, δεν περιλαμβάνονται αντίστοιχα περιεχόμενα για φακέλους υποβολής δημοτικών συστημάτων, αποτυπώνει ξεκάθαρα την τύχη που το ίδιο το νομοσχέδιο προβλέπει για την δυνατότητα που υποτίθεται ότι θεσμοθετεί.
6. Σχετικά με το ρόλο του ΕΟΑΝ, αυτός σύμφωνα με το ΕΣΔΑ θα έπρεπε «να αναβαθμιστεί, να εξετασθεί η δυνατότητα ώστε οι πόροι των ΣΕΔ να μεταφέρονται στον ΕΟΑΝ και ακολούθως να διανέμονται στους παρόχους υπηρεσιών ανακύκλωσης και τέλος να μετατραπεί σε φορέα συντονισμού διαχείρισης στερεών αποβλήτων με αντικείμενο του φορέα την οργάνωση, το συντονισμό και την υποστήριξη των σχεδιαζόμενων και υφιστάμενων φορέων διαχείρισης αποβλήτων (ΦοΔΣΑ, Δήμοι), των αρμόδιων υπηρεσιών της κεντρικής διοίκησης, την αδειοδότηση, έλεγχο και εποπτεία της λειτουργίας των συστημάτων ανακύκλωσης, καθώς και τη συνεργασία με τους φορείς εκμετάλλευσης μέσω των κλαδικών τους φορέων».Προφανώς καμία από τις σημαντικές αλλαγές σε σχέση με το ρόλο του ΕΟΑΝ δεν προβλέπεται στο παρόν νομοσχέδιο.
Τέλος πρέπει να επισημανθεί ότι αρκετές από τις προβλέψεις του νέου νομοσχεδίου (χωριστά, ρεύματα, αποθεματικά ΣΣΕΔ, μη δυνατότητά των ΣΣΕΔ να λειτουργούν υποδομές διαχείρισης, δυνατότητα των Δήμων να οργανώνουν δικά τους συστήματα) δεν είναι καινοφανείς. Περιέχονταν σε προηγούμενο νομοθέτημα που είχε κατατεθεί από τον κ.Μανιάτη, τότε υπουργό περιβάλλοντος και ενέργειας το 2014.
Συμπέρασμα και πρόταση
Το παρόν νομοσχέδιο διατηρεί τη βασική φιλοσοφία του υφιστάμενου συστήματος ανακύκλωσης που είναι«τα κέρδη στον ιδιώτη, τα βάρη στον πολίτη» και δεν θα έχει ουσιαστικά αποτελέσματα, τόσο στον τομέα της διαφάνειας και της χρηστής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος, όσο και στην προώθηση της ανακύκλωσης. Θα πρέπει να αποσυρθεί και στη θέση του να εκπονηθεί ένα νέο σχέδιο νόμου που:
· θα αναδιαρθρώνει, επί της ουσίας, το αδιαφανές και αναποτελεσματικό ισχύον καθεστώς.
· θα καθορίζει το δημόσιο φορέα ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την είσπραξη, την κατανομή και τον έλεγχο των εισφορών ανακύκλωσης
· θα καθορίζει τις διαδικασίες με τις οποίες θα γίνεται η είσπραξη και η κατανομή της εισφοράς ανακύκλωσης
· θα αποσαφηνίζει την κύρια ευθύνη των δήμων για την διαλογή στην πηγή των αστικών αποβλήτων
· θα δημιουργεί ουσιαστικές προϋποθέσεις ώστε η ευθύνη των δήμων για τη διαλογή στην πηγή να μπορεί να γίνει πράξη. Θα διευκολύνει την εγκατάσταση δημοτικού ή διαδημοτικού ΚΔΑΥ και την εμπορία ανακυκλώσιμων από τους δήμους και θα θεσπίζει την επιστροφή μέρους της εισφοράς ανακύκλωσης στου δήμους, με βάση τις πραγματικές μετρήσιμες επιδόσεις στον τομέα της ανακύκλωσης.
· θα προωθήσει αποφασιστικά τη μείωση των αποβλήτων προς τελική διάθεση, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, την εξοικονόμηση πόρων και τη δραστική μείωση των τελών που βαρύνουν τους πολίτες.
11/11/2016
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου