Τους ιερούς χώρους δεν τους αγγίζεις όχι μόνο με το χέρι αλλά ούτε με τη σκέψη”.

“Το τεστ πολιτισμού της Τουρκίας”
του Τανέρ Ακσάμ.
"Ζούμε τον 21ο αιώνα, η νοοτροπία μας είναι ακόμα εκείνη του 1453"
Συγκλονιστική συνέντευξη του Τούρκου ακαδημαϊκου και ιστορικού Τανέρ Ακσάμ, στην διαδικτυακή εφημερίδα Ahval:
Ο έγκριτος καθηγητής γράφει: “Στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που έπρεπε να πει κανείς για το θέμα της Αγίας Σοφίας είναι “ανάρμοστο” και “ντροπή”. Σκέπτομαι, όμως, ότι οι συνομιλητές μου δεν διαθέτουν την πολιτιστική λεπτότητα να αντιληφθούν το νόημα αυτών των λέξεων. Γι αυτό θα μιλήσω ανοιχτά για το θέμα και με τον τρόπο που θα τον καταλάβουν.Αυτό που έγινε στην Αγία Σοφία είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα βαρβαρότητας. Αποτελεί την διακήρυξη των Τούρκων ότι είναι απολίτιστοι και καταστροφικοί.
Γιατί; Επειδή με αυτό που έκαναν δήλωσαν σε όλο τον κόσμο ότι “όσο κι αν ζούμε στον 21ο αιώνα διατηρούμε τη νοοτροπία του κατακτητή του 1453. Εμείς ακόμα και στον 21ο αιώνα δεν έχουμε την αγωνία να προστατεύσουμε μια παγκόσμια κληρονομιά της ανθρωπότητας”.
Δεν έχουμε αποθέματα πολιτισμού για να πάμε πάρα πέρα την πολιτιστική κληρονομιά που μας κληροδότησαν.
Δεν έχουμε να προσθέσουμε ούτε ένα λιθαράκι στην παγκόσμια κληρονομιά. Εμείς δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα πολιτισμική αξία. Μπορούμε μόνο να την κατακτήσουμε, να την χαλάσουμε, να την γκρεμίσουμε και να την καταστρέψουμε. Αυτό συνέβη με ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς , την Αγία Σοφία, που μετατρέψαμε σε τζαμί και την κατακτήσαμε ξανά όπως το 1453, αλλά στον 21ο αιώνα.Αυτό που έγινε είναι μια πολιτισμική καταστροφή.Μήπως ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί θα καταλάβουν τώρα τα αίτια της εξαιρετικά αρνητικής εικόνας που επικρατεί στον κόσμο έναντι των Τουρκων;
Ο Ρώσος διανοούμενος του 19ου αιώνα Nikolay Denilevski έκανε μια διάκριση μεταξύ των κοινωνιών που δημιουργούν πολιτισμό κι εκείνων που τον καταστρέφουν. Απαριθμεί με χρονολογική σειρά αυτούς που δημιούργησαν δέκα είδη πολιτισμών Αιγύπτιοι, Κινέζοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Φοίνικες, Κελντανί, Ινδοί, Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Άραβες, Ευρωπαίοι και συνεχίζει: Παράλληλα με αυτούς τους θετικούς πολιτισμούς υπήρξαν παράγοντες, όπως οι Ούννοι, οι Μογγόλοι και οι Τούρκοι που έλαμψαν κατά διαστήματα και μετά έσβησαν και χάθηκαν. Όλοι αυτοί εκπλήρωσαν το καταστροφικό τους καθήκον, συνέβαλαν στο θάνατο θνησιγενών πολιτισμών και αφού διασκόρπισαν τα απομειναρια τους επιστρέφουν στην ασημαντότητα τους και χάνονται. Αυτούς μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε αρνητικούς παράγοντες της Ιστορίας¨.
Έχουν λεχθεί πάρα πολλά πράγματα σε βάρος των Τούρκων στη Δύση. Όχι μόνο οι διανοούμενοι αλλά και απλοί άνθρωποι εκφράστηκαν για την καταστροφική τάση πολιτισμών των Τούρκων.“Οι Τούρκοι ποδοπατούν σε κάθε βήμα που κάνουν στην Βαλκανική Χερσόνησο τα έργα πολιτισμού χιλιάδων χρόνων”. ” Ο Τούρκος όπου βρει δένδρο θα το κόψει”. “Οι Τούρκοι εξαφάνισαν παντού πολιτισμούς και δεν προστάτευσαν ποτέ αυτά που βρέθηκαν στην ιδιοκτησία τους “. “Δεν είναι με κανένα τρόπο πολιτισμένος λαός και δεν κατάφερε να σταθεί αντάξια στο επίπεδο πολιτισμού των εδαφών που κατέκτησε”. “Δεν καρπίζει τίποτα στο έδαφος που πάτησε το πόδι Οθωμανού”. “Ξεράθηκαν και δεν φυτρώνουν ούτε χορτάρια εκεί που πάτησαν Οθωμανοί”.
Οι Οθωμανοί δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να καίνε , να ρημάζουν, να καταστρέφουν τα μέρη που κατέκτησαν.
Σε ορισμένες πηγές μάλιστα αναφέρεται ότι η καταστροφική μανία και η αναλγησία των Τούρκων δεν στρέφεται μόνο έναντι των ξένων. Οι Τουρκοι αξιωματούχοι πνίγουν και σκοτώνουν βάρβαρα τους δικούς τους ανθρώπους όταν αισθανθούν την παραμικρή υποψία. Εάν τώρα επαναληφθούν όλα αυτά θα μπορέσει ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί να πουν όχι δεν είναι έτσι; Κοιτάξτε σε τι χάλια οδήγησαν τη χώρα. Καταπιέζεται, βασανίζεται και φυλακίζεται κάθε άνθρωπος που ασκεί την παραμικρή κριτική έναντι της εξουσίας. Αυτά που καταστρέφουν δεν είναι μόνο άνθρωποι. Τόσο η πολιτιστική κληρονομιά όσο και το φυσικό περιβάλλον εισπράττουν αρκούντως το μερίδιο τους. Αυτό που κάνουν είναι μια φοβερή, απεριόριστη χρήση δύναμης, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αδηφαγία της καταστροφικής μανίας του φανατισμού.Στην πραγματικότητα ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί εκπροσωπούν την παραδοσιακή βαρβαρότητα και τάση καταστροφής που έχει βαθιές ρίζες σε αυτό τον τόπο.Σήμερα η Μικρά Ασία είναι γεμάτη με κατεστραμμένες εκκλησίες και ιερούς τόπους που χρησιμοποιούνται είτε ως στάβλοι είτε ως αποθήκες
.Το δίδυμο Ερντογάν-Μπαχτσελί (μπορείτε να προσθέσετε και τον Περιντσέκ) είναι οι εκπρόσωποι της καταστροφικής παράδοσης που έκαψε, γκρέμισε την Μικρά Ασία και δεν περιορίστηκε μόνο στον εκτοπισμό και τον αφανισμό ανθρώπων αλλά επεκτάθηκε και στην πολιτιστική κληρονομιά.
Η τουρκική μανία καταστροφής και εξόντωσης βρίσκονται στην εξουσία ως συνασπισμός Ερντογάν-Μπαχτσελί. Για αυτό τον λόγο η αντίσταση σε αυτούς πρέπει να εκληφθεί ως αγώνας πολιτισμού για κάθε Τούρκο. Έχει ιδιαίτερη η σημασία η κράτηση στις φυλακές του Οσμάν Καβάλα, ιδρυτή του Ιδρύματος Πολιτισμού της Ανατολίας, που θέλει να να διασώσει την πολιτισμική κληρονομιά αυτού του τόπου.
Το θέμα συζήτησης είναι η δοκιμασία των Τούρκων με τον πολιτισμό.
Στο τέλος θα κερδίσει ο Πολιτισμός.”
Οι Βυζαντινοί κλείστηκαν στην Αγία Σοφία , τις τελευταίες μέρες της αυτοκρατορίας και περίμεναν να τους σώσει ο θεός. Το ίδιο κάνει τώρα και ο Ερντογάν, καταφεύγει στην Αγία Σοφία για να σωθεί. Οι φτωχοί άνθρωποι που δεν μπορούν να ταϊσουν τα παιδιά τους τι θα κάνουν ; Θα πάνε στον ναό να προσευχηθούν για να λύσουν τα προβλήματά τους που οφείλεται στην κακοδιαχείριση του σουλτάνου;
Πέρα από τους λεονταρισμούς και τα φτηνά πολιτικά τεχνάσματα καλά θα κάνει ο σουλτάνος να διαβάσει τι έλεγε ο Κικέρων που έζησε π.Χ. ” Τους ιερούς χώρους δεν τους αγγίζεις όχι μόνο με το χέρι αλλά ούτε με τη σκέψη”.

Η ανέγερση της Αγίας Σοφίας και η συνέχεια του Ελληνισμού...!!!

ΑΡΘΡΑ / ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣNo Comment

Του Δημήτρη Μαυρίδη* από τον νέο Ερμή τον Λόγιο τ. 1
Η Αγία Σοφία, η «μεγάλη εκκλησία» της Κωνσταντινούπολης, στέκεται στην κορυφή του πρώτου λόφου της Πόλης, κοντά στο άκρο της ιστορικής χερσονήσου που περιβάλλεται από την Προποντίδα, τον Βόσπορο και τον Κεράτιο. Κτίσθηκε μεταξύ των ετών 532 και 537 και αποτελούσε οργανικό τμήμα του συγκροτήματος του Παλατίου της Κωνσταντινούπολης. Το κτίσμα που γνωρίζουμε σήμερα είναι το τρίτο κατά ιστορική σειρά και κτίσθηκε για να αναπληρώσει την κατεστραμμένη, κατά τη Στάση του Νίκα, προηγούμενη Αγία Σοφία. 
H ανέγερση της Αγίας Σοφίας έγινε μέσα σε πέντε χρόνια και δέκα μήνες, χρονικό διάστημα το οποίο φαίνεται απίστευτο, δεδομένης της κλίμακας και της πολυπλοκότητας του μνημείου[1]. Το ίδιο απίστευτο και μοναδικό είναι το γεγονός ότι ο Ανθέμιος παρουσίασε πρωτόλεια της κατασκευής (ινδάλματα, κάτι σαν τις σημερινές μακέτες), λίγες μόλις μέρες μετά την καταστολή της Στάσης του Νίκα και την καταστροφή της προηγούμενης εκκλησίας της Αγίας Σοφίας[2]. Αλλά και απ΄ όλες τις απόψεις η Αγία Σοφία θεωρήθηκε, και είναι, κάτι «το μοναδικό στον κόσμο» (singulariter in mundo)[3].
Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά, αλλά και τα πιο ιδιόρρυθμα κτήρια στην ιστορία της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής και αποτελεί συνδυασμό της βασιλικής με τον περίκεντρο ναό με τρούλλο. Με τους μεγαλειώδεις χώρους και τον τρούλλο της Αγίας Σοφίας πραγματοποιείται η επιθυμία του βυζαντινού λαού για ένα ναό ικανό να «χωρέσει το Αχώρητον». Η Αγία Σοφία δίκαια χαρακτηρίσθηκε ως «επίγειος ουρανός».
Η πραγματικότητα, όμως, και οι σημασίες που μεταφέρονται μέσω της Αγίας Σοφίας υπερβαίνουν τους ορισμούς. Η Αγία Σοφία πραγματοποιεί τη μετάβαση από τον αρχαίο στον βυζαντινό κόσμο, ως ύψιστο δημιούργημα του ενιαίου Ελληνισμού μέσα στην συνέχεια και τη συνέπεια της ιστορίας του.
Η Αγία Σοφία μπορεί να γίνει αντιληπτή και ως καθρέπτης της ελληνικής ιστορίας. Αυτό συνδέεται με την συναισθηματική φόρτιση που συνοδεύει τη διιστορική εικόνα του μνημείου στη συλλογική μας συνείδηση. Γιατί εκείνο που βρίσκεται βαθιά μέσα στα πράγματα, αυτό συνεχίζει να αναδύεται, να επιμένει και να παραμένει παρόν στην Αγία Σοφία. Υποστηρίζουμε ότι οι διαχρονικές αξίες και οι αντιλήψεις που χαρακτηρίζουν το μνημείο αυτό μαρτυρούν τη συνέχεια της ελληνικής ιστορίας. Κάτω από τις συγκυρίες και τις συμπεριφορές, υπάρχουν αρχές και αρχέτυπα που επιμένουν, εμφανίζονται και συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις πραγματικότητες.
Κατ’ αρχήν, είναι παντού παρούσα στην Αγία Σοφία η θεμελιώδης γνωσιολογική αντίληψη των Ελλήνων για τη σημασία και τη σπουδαιότητα της θέασης. Το πνεύμα χρειάζεται να δει για να κα-τανοήσει[4]. Σ’ αυτό βοηθά το πολυσυζητημένο φως που χαρακτηρίζει το εσωτερικό του κτηρίου[5]. Αλλά και ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του όλου έργου, μας δίδει την αίσθηση της αντιδιαστολής προς την Ασία και τη Δυτική Ευρώπη. Όπως και η ποιότητα της επιστήμης, που το δημιούργησε, μαζί με τη μορφή της αισθητικής που το σφραγίζει, μπορούμε να πούμε ότι βρίσκονται σε συμφωνία με τις καλύτερες ελληνικές παραδόσεις. Θα μπορούσαμε ακόμη να προσθέσουμε την απόρριψη της χρησιμοθηρικής επιστήμης, που διακηρύττουν οι δύο δημιουργοί του έργου, όπως και την αποφασιστική τους στάση απέναντι στην απαίτηση της λογικής να περιορίσει και να καθορίσει τον κόσμο[6].
Την ανέγερση της Αγίας Σοφίας ανέθεσε ο Ιουστινιανός σε δύο ιδιοφυείς επιστήμονες, εκπρόσωπους των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι παρέμειναν σταθεροί υποστηρικτές των αρχαίων ελληνικών παραδόσεων. Οι προσωπικότητες των δύο δημιουργών της Αγίας Σοφίας γεννούν σήμερα ερωτήματα. Αμφότεροι, ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος, δεν ήταν γνωστοί ως δόκιμοι αρχιτέκτονες, όταν ο Ιουστινιανός τους ανέθεσε την ανέγερση της Αγίας Σοφίας και ούτε είχαν πραγματοποιήσει άλλα οικοδομικά έργα[7].
Επρόκειτο μάλλον για θεωρητικούς επιστήμονες, οι οποίοι έθεταν την επιστήμη τους σε εμπειρική απόδειξη και εφαρμογή, και οι οποίοι ήταν γνωστοί ως «μηχανικοί» ή ως «μηχανοποιοί»[8]. Οι όροι αυτοί αφορούσαν τους λίγους επιστήμονες, τους οποίους απασχολούσε εκείνη την εποχή η θεωρία της Μηχανικής.
Ο Ανθέμιος, από τις Τράλλεις της Λυδίας, είχε την κύρια ευθύνη της ανέγερσης της Αγίας Σοφίας. Εκτός από την αρχιτεκτονική του μνημείου, ήταν υπεύθυνος για την όλη οργάνωση των εργασιών και την οικονομική διαχείριση. Ο Ανθέμιος προήρχετο από προικισμένη οικογένεια διανοουμένων και ήταν γνωστός ως μαθηματικός και μελετητής της φυσικής επιστήμης. Εκείνο που τον απασχολούσε φαίνεται ότι ήταν η θεωρία και η κατασκευή μηχανών σε κάποια μορφή μιμητική των λειτουργιών του φυσικού κόσμου[9]. Ήταν θεωρητικός επιστήμονας και αρέσκονταν να κατασκευάζει πρωτότυπα μηχανήματα χωρίς φανερή πρακτική αξία. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος της πραγματείας του: «Περί παραδόξων μηχανημάτων»[10], όπου, μεταξύ άλλων, συζητείται και η σχεδίαση της έλλειψης. Ασχολήθηκε με την παραγωγή ενός τεχνητού σεισμού, με τη χρήση της δύναμης του ατμού, όπως και με την κατασκευή ενός μεγάλου κατόπτρου[11]. Αναφέρεται ακόμη ως ζωγράφος και γλύπτης. Συνέγραψε θεωρητικά κείμενα, μεταξύ των οποίων τη συνέχεια της πραγματείας του Αρχιμήδη για τα σφαιρικά κάτοπτρα, μετά από ανάλυση της θεωρίας των κωνικών τομών[12]. O Παύλος Σιλεντιάριος τον χαρακτήρισε ως «πολυμήχανο»[13].
Ο Ισίδωρος από τη Μίλητο, ήταν αυθεντία στην ευκλείδεια γεωμετρία. Θεωρείται ως ο μεγαλύτερος γεωμέτρης της ύστερης αρχαιότητας. Φαίνεται ότι ο Ισίδωρος είχε διδάξει στα Πανεπιστήμια της Αλεξάνδρειας και της Κωνσταντινούπολης και ότι είχε σχέσεις με την Πλατωνική Ακαδημία, πριν το κλείσιμό της απ’ τον Ιουστινιανό[14]. Ένα γνωστό σύγγραμμά του αφορούσε σχόλιο σε πραγματεία του Ιέρωνα της Αλεξάνδρειας. Είχε επίσης εκδώσει τα έργα του Αρχιμήδη.
Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της Αγίας Σοφίας μας συνδέει λοιπόν, κατά κάποιους τρόπους, με τον αρχαίο κόσμο και τις κλασσικές αντιλήψεις. Αυτό είναι εμφανές στην αίσθηση του μέτρου που αποπνέει όλο το οικοδόμημα και στην ανθρωποκεντρική αντίληψη που χαρακτηρίζει τον σχεδιασμό του.
Παρά το ότι αμφότεροι οι υπεύθυνοι για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας δεν είχαν κατασκευαστικές εμπειρίες, ωστόσο, στην πράξη, υπερέβησαν και τις προσδοκίες, και τα καθιερωμένα: Έθεσαν μεγάλους και υψηλούς στόχους και επινόησαν εκπληκτικές κατασκευές. Αυτό που κατασκεύασαν εξάντλησε όλα τα περιθώρια και υπερέβη όλους τους συντελεστές ασφαλείας. Για πολλούς, είναι ανεξήγητο πώς το κτίσμα στάθηκε και πώς ακόμη στέκεται, μετά από τριάντα σεισμούς και δεκαπέντε αιώνες. Οι έμπειροι πρωτομάστορες και οι βοηθοί τους θα πρέπει να έμειναν κατάπληκτοι από τα τολμηρά πειράματα των δύο νεοφώτιστων αρχιτεκτόνων[15]. Όλοι, όμως, συγκλονίστηκαν όταν η Αγία Σοφία παραδόθηκε στο κοινό. Ο συγκλονισμός αυτός συνεχίζει αδιάπτωτα να γεννιέται με την ίδια ένταση και στους σημερινούς επισκέπτες. Είχε δημιουργηθεί κάτι, που όχι μόνο δεν μπορούσε να εξηγηθεί τεχνικά, αλλά ήταν και αισθητικά απίστευτο: Από τον απέραντο εσωτερικό χώρο και την μυθική χρωματική εντύπωση μέχρι τον αιωρούμενο (μετεωριζόμενο κατά τον Προκόπιο[16]) τρούλλο[17]. Πρόκειται για μια νέα σύλληψη με κοσμοϊστορικές σημασίες, ανεξάρτητη από εξελικτικές διαδικασίες. Πρόκειται για κορυφαία δημιουργία που αναδύεται αιφνιδίως, χωρίς την προετοιμασία που συνήθως μετά από μακροχρόνιο διάστημα καταλήγει σε κορύφωση. Δεν υπάρχουν αρχιτεκτονικά μνημεία που θα αποτελούσαν προϋποθέσεις για την εξελικτική προετοιμασία και πορεία προς την Αγία Σοφία[18].
Τεράστια μέσα[19] και πολύτιμα υλικά διέθεσε ο Ιουστινιανός για την ανέγερση της Μεγάλης Εκκλησίας[20]. Ο πλούτος και οι κυματισμοί των υλικών δίδουν στο φως ένα απόκοσμο χαρακτήρα[21]. Ο ναός φωτίζεται από εκατό παράθυρα. Αλλά ας αφήσουμε τον Προκόπιο να περιγράψει την εντύπωση που προκάλεσε το φως της Αγίας Σοφίας: «Ο χώρος δεν φωταγωγείται από έξω από τον ήλιο, αλλά λάμπει και ακτινοβολεί με φως που η πηγή του βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού»[22]. Το φως αντανακλάται και ιριδίζει στις μαρμάρινες πολύτιμες επιφάνειες και μια φαντασιακή ομίχλη διαχέεται και εξαπλώνεται στο χώρο. Το φως καταλάμπει μέσα από τους ψηφιδωτούς σταυρούς στους χρυσούς ουρανούς και πάνω στα βαθιά χρώματα των ψηφιδωτών διακοσμήσεων και δημιουργεί την αίσθηση και τη βεβαιότητα της ουράνιας πραγματικότητας που θεία χάρη προσφέρει στους επισκέπτες.
Όπως και να περιγραφούν οι εντυπώσεις που δημιουργούνται, είναι βέβαιο ότι πρόκειται για χώρους σαφείς και ορισμένους, πλην υπερβατικούς. Χώρους, όπου συνυπάρχουν το μυστηριώδες με το καθορισμένο και το επέκεινα με το εδώ. Αλλά στην Αγία Σοφία δεν έχουμε τη συντριπτική κυριαρχία που θέλουν να υποβάλλουν τα ανατολικά ιερά, ούτε την επιτακτική απαίτηση της ανάτασης που επιβάλλουν οι γοτθικοί ναοί της Δύσης. Εδώ υπάρχει, πάντα και παντού, μια αίσθηση ενανθρώπισης, ισορροπίας και μέτρου, η οποία είναι η συνέχεια και η αποκορύφωση του κλασσικού ελληνικού ανθρωπισμού. Κατά τον Προκόπιο το κτήριο χαρακτηρίζεται από «την αρμονία του μέτρου»[23].
Όπως και να ερμηνεύσουμε το έργο των δύο ιδιόρρυθμων και αυτοδίδακτων αρχιτεκτόνων, εκείνα που σήμερα φαίνονται σημαντικά, εκτός από την υψηλή αισθητική του έργου, είναι η ποιότητα και το ηθικό επίπεδο της επιστήμης τους, αλλά και ο χαρακτήρας της τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε.
Είναι λοιπόν οι δημιουργοί του έργου θεωρητικοί επιστήμονες, οι οποίοι κατά την πάγια ελληνική αντίληψη δεν θέτουν την επιστήμη τους σε χρησιμοθηρικά πλαίσια. Πρόκειται για καθαρή επιστήμη η οποία βρίσκεται έξω από τις ανάγκες και η οποία δεν είναι δυνατόν να υπηρετήσει σκοπιμότητες. Αυτό εμείς σήμερα δύσκολα μπορούμε να το καταλάβουμε, αφού έχουμε την εμπειρία της χρησιμοθηρικής και εργαλειακής επιστήμης, η οποία μας απειλεί όλους, ανατρέποντας την οικολογική ισορροπία του πλανήτη. Αλλά και την πικρή εμπειρία μιας επιστήμης η οποία επινοεί τα μέσα της καθολικής καταστροφής. Μια τέτοια επιστήμη εξυπηρετεί σκοπιμότητες οι οποίες αποβλέπουν στην υποταγή της φύσης και στην εξυπηρέτηση βλάσφημων σκοπών, όπως είναι η παγκόσμια κυριαρχία. Για την Ορθοδοξία οι σκοπιμότητες αυτές δεν είναι παρά αποτελέσματα μιας πτώσης. Αυτό είναι επίσης αδιανόητο και για τις ελληνικές αντιλήψεις, πρόκειται για την ύβρη που υπερβαίνει κάθε μέτρο και αλαζονικά παραβιάζει την κοσμική και θεία τάξη. Άλλωστε, πάγια είναι η ελληνική αντίληψη που σαφώς διατυπώνει ο Πλάτων: «Πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται»[24].
Όμως και η υψηλή τέχνη με την οποία πραγματοποιήθηκε το έργο της ανέγερσης της Αγίας Σοφίας δεν είναι σήμερα κατανοητή ως αποτέλεσμα που προέρχεται από επιστήμονες με θεωρητική κατάρτιση. Μας είναι σήμερα αδιανόητη η απουσία των στεγανών που περιορίζουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες και επιβάλλουν ανθρώπινες συμπεριφορές περιορισμένες σε στενά πλαίσια, στεγνές από ουσιαστικές ποιότητες. Στεγανά τα οποία εμποδίζουν την τέχνη από το να είναι λαϊκή, αυθόρμητη και αυθεντική. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα η τέχνη αποτελεί δραστηριότητα που μάλλον εξυπηρετεί σκοπιμότητες, παρά αυτό που παλαιότερα είχε χαρακτηρισθεί ως «σκοπιμότητα χωρίς σκοπό»[25].

[1]  Έπρεπε να καθαριστεί ο χώρος, να απαλλοτριωθούν ιδιοκτησίες, να συλλεγούν τα σπάνια και πολύτιμα οικοδομικά υλικά απ’ όλη την Αυτοκρατορία, να ετοιμαστούν τα σχέδια και οι μελέτες. Αλλά και μετά την έναρξη των εργασιών, έπρεπε να επιλυθούν περίπλοκα προβλήματα, όπως  η προσαρμογή του τρούλλου στις μεγάλες αψίδες. Ενδεικτικό των δυσχερειών είναι οι αλλαγές και οι προσαρμογές που συνεχώς γίνονταν πάνω στα αποφασισμένα σχέδια και στις υπό εκτέλεση κατασκευές. Όπως η εκκλησία ανυψωνόταν, οι αλλαγές και οι νέες μορφές των κατασκευών έδιναν νέα όψη σε ολόκληρο το έργο. Παρόμοια κατάσταση θα χαρακτηρίζει και τις ανεγέρσεις των γοτθικών εκκλησιών της Κεντρικής Ευρώπης, μερικούς αιώνες μετά. Εκεί όμως θα χρειασθούν για τη συμπλήρωσή τους πολλές δεκαετίες.
[2]  Προκοπίου Καισαρέως, Περί κτισμάτων. Λόγος Α,20.
[3] The Chronicle of Marcellinus, trans and commentary by B. Croke, Sydney 1995, σ. 47
[4] Χαρακτηριστικός και διδακτικός είναι ο μύθος του σπηλαίου από την Πολιτεία  του Πλάτωνα.
[5] Αν και σήμερα ο φωτισμός της Αγίας Σοφίας από τον έξω χώρο έχει μειωθεί, αφού έχουν καταργηθεί παράθυρα και οι στηρίξεις και τα αντερείσματα εμποδίζουν το φως προς τα παράθυρα.
[6] Σύμφωνα με την πάγια αποφατική στάση των Ελλήνων.
[7]  Krautheimer R., Παλαιοχριστιανική και Βυζαντινή Αρχιτεκτονική, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1999, σ. 255.
[8] W. Eugene Kleinbauer, Saint Sophia at Constantinople, William L. Bauhan Publisher, Dublin, New Hampshire 1999, σ. 12
[9] Αγαθίας, Ιστορία v.6.3, Kleinbauer, σ. 13, G.L. Huxley, Anthemius of Tralles, A Study in Later Greek Geometry, Cambridge, Massachusetts, 1959.
[10] Huxley, ό.π., σ. 6.
[11]  Το ενδιαφέρον του Ανθέμιου για τη θεωρία των κατόπτρων συνδέεται άμεσα με τον χειρισμό του φωτός στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας και με τον περίφημο σχεδιασμό του αρχικού τρούλλου της ίδιας εκκλησίας. (Ιάκωβος Ποταμιάνος, Το φως στη βυζαντινή εκκλησία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 200-214). Δεν πρόκειται βέβαια για τη θεωρία των καυστικών κατόπτρων, αλλά για το πρόβλημα του σταθερού φωτισμού, ανεξάρτητα από τη θέση του ήλιου στον ουρανό και την εποχή του χρόνου.
[12]  Γενικά η κοινωνία της Κωνσταντινούπολης θεωρούσε τον Ανθέμιο πρόσωπο ιδιόρρυθμο [Αγαθίας v.6.7-8.6]. Υπάρχουν ανέκδοτα σχετικά με την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του Ανθέμιου. Κατά τον Αγαθία ο Ανθέμιος βρισκόταν σε κακές σχέσεις με τον γείτονά του, φίλο του αυτοκράτορα, ρήτορα Ζήνωνα, ο οποίος για κάποιο λόγο μήνυσε τον Ανθέμιο, που φρόντισε να πάρει εκδίκηση με τη βοήθεια της μηχανικής επιστήμης που κατείχε. Σε δωμάτιο εφαπτόμενο της κατοικίας του Ζήνωνα, ο Ανθέμιος εγκατέστησε περίκλειστους λέβητες  γεμάτους νερό, το οποίο ζέστανε μέχρι ατμοποίησης. Ο ατμός διοχετεύτηκε μέσω δερμάτινων αγωγών στα θεμέλια της κατοικίας του Ζήνωνα. Η πίεση του ατμού προκάλεσε κλυδωνισμούς στο σπίτι του Ζήνωνα, ο οποίος το εγκατέλειψε έντρομος, πιστεύοντας ότι λάμβανε χώρα ισχυρός σεισμός. Επιπροσθέτως, ο Ανθέμιος επινόησε κάποιο μηχάνημα που δημιουργούσε ενοχλητικούς θορύβους ώστε να ενοχλεί τον Ζήνωνα, όπως και κάποιο κάτοπτρο με το οποίο αντανακλώντας τις ακτίνες του ηλίου  τύφλωνε τον Ζήνωνα όταν αυτός βρισκόταν στο σπίτι του. Ο Ζήνων σύντομα διαπίστωσε τα τεχνάσματα του Ανθέμιου και τον έσυρε μπροστά στον ίδιο τον αυτοκράτορα, ο οποίος θυμόσοφα παρατήρησε με χαρακτηριστικό παγανιστικό συμβολισμό ότι του ήταν αδύνατο να περιορίσει ταυτόχρονα τη δύναμη του Δία να προξενεί βροντές και αυτή του Ποσειδώνα να γεννά σεισμούς.  Σε μια άλλη ιστορία ο Ανθέμιος βοηθά την απελπισμένη μητέρα νεαρού στυλίτη να τον κατεβάσει από την στύλη με τρόπο που να φαίνεται ως θεία επέμβαση και όχι ως υπαναχώρηση και παράβαση της απόφασής του να παραμείνει στη στύλη μόνιμα.
[13]  Paulos Silentiarius, Description S. Sophiae, ed. B.G. Niebuhr, Bonn 1837, σειρές 267-278.
[14] Υπάρχουν μόνο αόριστες φιλολογικές πληροφορίες γι’ αυτό.
[15]  Krautheimer, ό.π., σ. 261.
[16]  Προκόπιος, Λόγος Α,51
[17] Πρόκειται για τον τρούλλο που σχεδίασε και κατασκεύασε ο Ανθέμιος. Η καμπυλότητα του τρούλλου αυτού ήταν πολύ μικρή, πράγμα που ίσως ήταν και η αιτία της πτώσης του. Η καμπυλότητα του τρούλλου του Ανθέμιου ακολουθούσε την εξωτερική καμπυλότητα των σφαιρικών τυμπάνων, πράγμα που σήμερα δεν ισχύει, αφού ο τρούλλος που σήμερα υφίσταται έχει πολύ μεγάλη καμπυλότητα.  Το 558 μετά από σεισμούς ο τρούλλος του Ανθέμιου κατέρρευσε. Η επανακατασκευή του ανατέθηκε στον Ισίδωρο τον Νεότερο, ανιψιό του Ισίδωρου, ο οποίος, όπως και ο Ανθέμιος, είχε τότε πεθάνει. Σύμφωνα με τον Αγαθία, ο οποίος είχε εμπειρία και από τους δύο τρούλλους, ο αρχικός τρούλλος του Ανθέμιου συνιστούσε το κύριο και ουσιώδες στοιχείο του εσωτερικού και του εξωτερικού της Αγίας Σοφίας και γεννούσε απεριόριστο θαυμασμό, περισσότερο από αυτόν που γεννούσε ο τρούλλος που τον αντικατέστησε. Ο Αγαθίας σχολιάζει μάλιστα το ότι ο τρούλλος του Ισίδωρου του Νεότερου ήταν πιο καμπύλος και πιο στενός από τον αρχικό του Ανθέμιου, πράγμα που περιόριζε την ομορφιά του. (Ιστορία v.9.3.) Αλλά και ο τρούλλος του Ισίδωρου του Νεώτερου κατέπεσε το 989 και πάλι το 1346, ενώ αργότερα κατά τον 19ο αιώνα ενισχύθηκε κατά την ανακαίνιση που επιχείρησαν οι αδελφοί Fossati.
[18] Δεν υπάρχει ιστορική μαρτυρία που να επιβεβαιώνει τη συνηθισμένη αναφορά ότι ο Ανθέμιος σχεδίασε την εκκλησία των Αγίων Σεργίου και Βάκχου, που είναι σχεδόν σύγχρονη με την Αγία Σοφία και συχνά θεωρείται ως πρωτόλειό της.
[19] Κατά τον Προκόπιο  «ο βασιλεύς αφροντιστήσας χρημάτων απάντων εις την οικοδομήν σπουδή ίετο, και τους τεχνίτας εκ πάσης γης ήγειρεν άπαντας».
[20] Ιδίως η εσωτερική ορθομαρμάρωση, οι κoλώνες και τα κιονόκρανα έχουν κατασκευαστεί από εξαιρετικής ποιότητας μάρμαρα και βρίσκονται σε περίπλοκη αρμονική διάταξη σε σχέση με το μέγεθος, τις αναλογίες και το χρώμα τους. Τα χρώματα των μαρμάρων αποκρύπτουν και εξαϋλώνουν το βάρος της πέτρας και των κεραμικών υλικών. Η πολυμορφία των υλικών είναι και σήμερα ορατή στην Αγία Σοφία. Μπορούμε μεταξύ άλλων να διακρίνουμε μαύρες πέτρες από τον Βόσπορο, πράσινο μάρμαρο από την Κάρυστο, πολυχρωματική πέτρα από την Φρυγία, πορφυρό γρανίτη με ασημένιες γραμμές από την Αίγυπτο, πράσινο ανοικτό μάρμαρο από τη Σπάρτη, μάρμαρο από την Ισαυρία με κόκκινες και λευκές φλέβες, κίτρινη πέτρα από τη Λιβύη, ποικιλίες όνυχα, όπως και το τοπικό μάρμαρο από την Προκόννησο με το οποίο είναι στρωμένο το δάπεδο του ναού.
[21] Σε μεγάλο βαθμό η εντύπωση που το φως της Αγίας Σοφίας προξενούσε, ξεκινούσε από τον φωτισμό του αρχικού τρούλλου που σχεδίασε ο Ανθέμιος. Ο τρούλλος αυτός, όπως φαίνεται, είχε τη μοναδική δυνατότητα να φωτίζεται σταθερά, ανεξάρτητα από τη θέση του ήλιου στον ουρανό και την εποχή του έτους. Ο Ανθέμιος είχε επιτύχει να απαντήσει στο θεμελιώδες αίτημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, πραγματοποιώντας την εντύπωση του «άκτιστου φωτός», που πηγή του είναι η κορυφή του τρούλλου, όπου και η εικόνα του Παντοκράτορα. Ο σχεδιασμός της εσωτερικής επιφάνειας του τρούλλου αποτελούσε στην ουσία ένα κάτοπτρο, το οποίο δημιουργούσαν οι χρυσές ψηφίδες που περιέβαλαν τον μεγάλο σταυρό που υπήρχε στο μέσον του τρούλλου. Τα δε παράθυρα στη βάση του τρούλλου είχαν φαίνεται σχεδιασθεί ως ελλειπτικά κάτοπτρα διπλής καμπυλότητας ώστε να είναι «φέγγους διαρκώς αγωγοί» (Προκόπιος: Λόγος Α, σ. 43). Το πρόβλημα του κατόπτρου που θα μπορούσε να κατευθύνει τις ακτίνες του ηλίου σε κάποιο ορισμένο σημείο ενός κτηρίου, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές θέσεις του ήλιου κατά τη διάρκεια της ημέρας είχε επιλυθεί από τον Ανθέμιο στην πραγματεία του «περί παραδόξων μηχανημάτων» (Huxley, σ.6-9). Εκεί ο Ανθέμιος είχε θέσει με σαφήνεια και προνοητικότητα το πρόβλημα: «ζητείται η πρόσκρουση μιας ακτίνας του ηλίου προς μία ορισμένη σταθερή θέση, χωρίς ποτέ η ακτίνα να απομακρύνεται σε οποιαδήποτε ώρα ή εποχή του έτους» (Huxley, σ.6)
[22] Προκόπιος, Λόγος Α, 30, 31.
[23] Προκόπιος, Λόγος Α, 21.
[24] Μενέξενος, 19.
[25] Σύμφωνα με τον περίφημο ορισμό του Immanuel Kant.

*Συγγραφέας-Δοκιμιογράφος
Πηγή: Αρδην

Λιβύη: Η μάχη για τη Σύρτη πιθανότατα κρίνει τον νικητή του πολέμου

Παναγιώτης Σωτήρης



Στην σπαρασσόμενη από έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο (που είναι ταυτόχρονα και γεωπολιτική αντιπαράθεση «δι’ αντιπροσώπων») Λιβύη, εξακολουθεί να υπάρχει ένα θεσμός που τυπικά είναι πέραν των δύο αντιμαχόμενων πλευρών.

Η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη, που με βάση σχετική διεθνή συμφωνία είναι η μόνη που έχει το δικαίωμα να εξάγει πετρέλαιο από τη Λιβύη.

Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα αποθέματα πετρελαίου της Αφρικής και πριν τον εμφύλιο πόλεμο μπορούσε να παράγει έως και 1,6 εκ. βαρέλια πετρελαίου ημερησίως.

Ακόμη και στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου η εταιρεία μπορούσε να προσφέρει εισόδημα από πωλήσεις πετρελαίου και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.

Μάλιστα, θεωρείται ότι εάν μπορούσαν να εξασφαλιστούν μεγαλύτερες εξαγωγές πετρελαίου από τη Λιβύη, που θα μοιράζονταν και στις δύο πλευρές, αυτό θα μείωνε και την εξάρτησή τους από την κλιμακούμενη ξένη στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη.

Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα στο πλευρό των δυνάμεων που στηρίζουν την «Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας», με έδρα την Τρίπολη βρίσκεται η Τουρκία, που μάλιστα σύμφωνα με αμερικανικές υπηρεσίες έχει διευκολύνει την παρουσία περίπου 4000 μισθοφόρων από τη Συρία, αλλά και το Κατάρ, ενώ στο πλευρό των δυνάμεων του Κοινοβουλίου και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, υπό την ηγεσία του στρατάρχη Χαφτάρ, βρίσκονται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος αλλά και ικανός αριθμός ρώσων μισθοφόρων και πιθανώς ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη στη βάση της αλ-Τζούφρα.

Η στρατηγική σημασία του λιμανιού της Σύρτης


Η Σύρτη είναι από τα πιο σημαντικά λιμάνια για την εξαγωγή πετρελαίου από τη Λιβύη. Εξ ου και η σημασία της στον λιβυκό εμφύλιο πόλεμο.

Για ένα διάστημα το λιμάνι είχε πέσει στον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους όμως τελικά μπόρεσαν οι δυνάμεις που υποστηρίζουν την κυβέρνηση της Τρίπολης να ανακτήσουν τον έλεγχό του.

Όμως, τον Ιανουάριο του 2020 οι δυνάμεις του στρατάρχη Χαφτάρ, στο πλαίσιο της συνολικότερης επίθεσης τους, που τελικό στόχο είχαν την κατάληψη και της Τρίπολης, κατέλαβαν τη Σύρτη. Σε απάντηση η λιβυκή Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου ανακοίνωσε ότι κλείνουν όλοι οι εξαγωγικοί τερματικοί σταθμοί, επικαλούμενοι λόγους ανωτέρας βίας, κατηγορώντας ουσιαστικά τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ για αποκλεισμό των εξαγωγών. Ως αποτέλεσμα η παραγωγή έπεσε από το 1,2 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα σε μόλις 90.000 βαρέλια ημερησίως. Στα τέλη Μαΐου του 2020 η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου είχε ανακοινώσει ότι το κόστος από την παύση των εξαγωγών είχε φτάσει τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η απαγόρευση εξαγωγής έληξε στις αρχές Ιουλίου. Όμως η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου ανακοίνωσε ότι επειδή απαιτείται εκτεταμένη συντήρηση και επισκευή του δικτύου, μέχρι το 2022 η παραγωγή δεν θα μπορεί να ξεπεράσει τα 650.0000 βαρέλια ημερησίας. Ωστόσο, η εταιρεία κατηγόρησε ουσιαστικά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (που υποστηρίζουν την πλευρά Χαφτάρ) ότι εμποδίζουν τις προσπάθειες να αρχίσουν ξανά οι εξαγωγές πετρελαίου. Από τη μεριά τους τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δήλωσαν ότι επιθυμούν να αρχίσει όσο το δυνατόν πιο σύντομα η εξαγωγή πετραλαίου από τη Λιβύη αλλά παράλληλα υπογράμμισαν ότι δεν επιθυμούν τα έσοδα από το πετρέλαιο να χρηματοδοτούν την παράταση της εμφύλιας διαμάχης.

Η σύγκρουση γύρω από τη Σύρτη


 

Για τις δυνάμεις του Χαφτάρ ο έλεγχος της Σύρτης ήταν μια πολύ σημαντική επιτυχία γιατί επέτρεπε ακόμη μεγαλύτερη άσκηση πίεσης προς την κυβέρνηση Τρίπολης, εφόσον ακύρωνε μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης και έλεγχε ένα βασικό πλουτοπαραγωγικό πόρο.

Όμως, παρότι αρχικά φάνηκε ότι η πλευρά Χαφτάρ μπορούσε να αλλάξει τον συσχετισμό και να οδηγήσει και στην κατάληψη της Τρίπολης, τελικά αποδείχτηκε ότι η μεγάλη και ενεργητική στήριξη κυρίως από την Τουρκία διαμόρφωσε νέο συσχετισμό, επέτρεψε στις κυβερνητικές δυνάμεις να αποκρούσουν τη διεκδίκηση της Τρίπολης και έδωσε τη δυνατότητα μιας μεγάλης αντεπίθεσης.

Σε αυτό το πλαίσιο οι δυνάμεις που πρόκειται στην κυβέρνηση της Τρίπολης έχουν κλιμακώσει την προσπάθεια ανακατάληψης της Σύρτης. Το περασμένο Σάββατο πάνω από 200 στρατιωτικά οχήματα μετακινήθηκαν από τη Μισράτα κατά μήκος της μεσογειακής ακτής προς θέσεις αρκετά πιο κοντά στη Σύρτη.

Απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο η πλευρά Χαφτάρ προσπαθεί να κινητοποιήσει τους συμμάχους της. Το κοινοβούλιο, που βρίσκεται στο Τομπρούκ ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο εγκρίνει μια πιθανή στρατιωτική επέμβαση της Αιγύπτου για να ανακοπεί η επέλαση των δυνάμεων της κυβέρνησης της Τρίπολης.

Από τη μεριά της, η Αίγυπτος δια στόματος του ίδιου του προέδρου Σίσι έχει υπογραμμίσει ότι η Αίγυπτος δεν θα επιτρέψει στις δυνάμεις της κυβέρνησης της Τρίπολης να καταλάβουν την Σύρτη και την αλ-Τζούφρα, μια στρατηγική αεροπορική βάση στο κέντρο της χώρας, καθώς τα δύο αυτά σημεία ορίζουν μια «κόκκινη γραμμή» ασφάλειας για την ίδια την Αίγυπτο. Ειδικότερα, η Αίγυπτος εξετάζει το ενδεχόμενο να εξοπλίσει και να εκπαιδεύσει τις φυλές της Ανατολικής Λιβύης, εάν υπάρξει μεγαλύτερη προέλαση προς την Σύρτη. Στις 20/07 η Βουλή της Αιγύπτου ενέκρινε τη δυνατότητα στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη, εάν χρειαστεί.

Από τη μεριά του ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν υποστήριξε ότι οι ενέργειες της Αιγύπτου είναι «παράνομες» και δήλωσε ότι «η Τουρκία δεν θα αφήσει μόνους τους Λίβυους αδελφούς μας».

Ο ρόλος των λοιπόν δυνάμεων


 

Γύρω από τη σύγκρουση στη Λιβύη έχουν διαταχθεί πλήθος δυνάμεις και σε μεγάλο βαθμό έχουμε να κάνουμε και με μια γεωπολιτική σύγκρουση «δι’ αντιπροσώπων».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες για ένα διάστημα φάνηκε να ταλαντεύονται ανάμεσα στο να στηρίζουν διακριτικά τις πρωτοβουλίες του Χαφτάρ, την ώρα που τυπικά στήριζαν την κυβέρνηση της Τρίπολης, την ώρα που απαιτούσαν την απομάκρυνση όλων των μισθοφόρων. Άλλωστε, τόσο η Αίγυπτος όσο και τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία, που στηρίζουν τον Χαφτάρ, είναι δυνάμεις σημαντικές για την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Και οι τρεις αυτές χώρες θέλουν να αποφύγουν το ενδεχόμενο παγίωσης της κυβέρνησης της Τρίπολης, εκτιμώντας ότι αυτό ενίσχυσε την απήχηση της πολιτικής λογικής που αντιπροσωπεύει η Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Όμως, η παρουσία των ρώσων μισθοφόρων στο πλευρό του Χαφτάρ, όπως και ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών ανησυχεί ιδιαίτερα τις ΗΠΑ που δεν θα ήθελαν να δουν σε άλλη μια μείζονα κρίση, μετά από τη Συρία, τη Ρωσία να κατοχυρώνει ρόλο power broker.

Η Ρωσία από τη μεριά της περισσότερο δείχνει να θέλει να σπρώξει τα πράγματα σε μια ειρηνευτική διαδικασία, επιλέγοντας κυρίως να συμβάλει στο να μην συντριβεί η πλευρά Χαφτάρ και χωρίς να ταυτίζεται με όλες τις τοποθετήσεις του.

Η Τουρκία δείχνει να θέλει να επιμείνει ακόμη περισσότερο στην πολλαπλή στήριξη της κυβέρνησης της Τρίπολης, θεωρώντας ότι ο διαμορφούμενος συσχετισμός – που μοιάζει ευνοϊκότερος από αυτόν της αρχής του έτους – δικαιώνει την επιλογή της και θέλοντας να είναι με την πλευρά των νικητών την επόμενη μέρα. Όμως, σε αυτή την προσπάθεια συναντά την αντίδραση χωρών όπως η Γαλλία που θεωρούν ότι χρειάζεται ένας φραγμός στον τρόπο που η Τουρκιά διεκδικεί ρόλο περιφερειακής δύναμης.

Το σύνθετο αυτό πλέγμα παρέμβασης ξένων δυνάμεων στον εμφύλιο πόλεμο εξηγεί την ιδιαίτερη έμφαση σε όλες τις διεθνείς διακηρύξεις στην ανάγκη να περιοριστεί ο ρόλος μισθοφόρων, αλλά και τη δυσκολία στην εμπέδωση μιας ειρηνευτικής διαδικασίας.

Πηγή: in.gr